Πέμπτη 7 Ιανουαρίου 2016

ΒΙΒΛΙΟ : μια διαφορετική λίστα

80 βιβλία που καμία γυναίκα δεν θα έπρεπε να διαβάσει(!):
μια κριτική αποδόμηση των βιβλίων που σε κάνουν "άνδρα"
και σκέψεις για την οικοδόμηση της ταυτότητάς μας μέσα από την ανάγνωση. 

Ίσως τελικά λέει πολλά για την ευαλωτότητα του φύλου το ότι εδώ και τόσα χρόνια χρειάζεται να δημοσιεύονται επί μηνιαίας βάσης οδηγίες σχετικά με το πως να ανήκει κανείς σε ένα από τα δύο βασικά φύλα με επιτυχία.... Η συγγραφέας, ιστορικος και ακτιβίστρια Rebecca Solnit

Πριν από κάποια χρόνια το περιοδικό Esquire δημοσίευσε μια λίστα που κατά περιόδους επιστρέφει σαν ζόμπι από τον τάφο και στοιχειώνει το διαδίκτυο κι απ' όσο μπορώ να κρίνω ενσαρκώνει απόλυτα τον σκοπό του συγκεκριμένου εντύπου. Οι μηνιαία εκδιδόμενες οδηγίες του περιοδικού δεν απευθύνονται σε εμένα οπότε γνωρίζω τα περιεχόμενα του κυριως από τους τίτλους και τις ημίγυμνες κυριες στο εξώφυλλο του. Διάβασα όμως την λίστα του Esquire για "Τα 80 Καλύτερα Βιβλία που Κάθε Άνδρας Πρέπει να Διαβάσει" όταν παρουσιάστηκε μπροστά μου στο Facebook.
Η λίστα αυτή είναι μια υπενθύμιση ότι πρόκειται για ένα περιοδικό για άνδρες, κι ότι αν σήμερα πολλοί νέοι άνθρωποι αποποιούνται την "δυαδικότητα" των φύλων, επαναστατούν ενάντια σε σαφώς περισσότερους και πιο ισχυρούς ανθρώπους που ορθώνουν το φύλο ως άλλο Σιδηρούν Παραπέτασμα διαιρόντας την ανθρωπότητα.
Φυσικά τα "γυναικεία περιοδικά" όπως το Cosmopolitan έχουν συμβάλλει επί δεκαετίες στο οικοδόμημα αυτό με εξίσου ανησυχητικές οδηγίες για το πως να είσαι γυναίκα.

Ίσως τελικά λέει πολλά για την ευαλωτότητα του φύλου το ότι εδώ και τόσα χρόνια χρειάζεται να δημοσιεύονται επί μηνιαίας βάσης οδηγίες σχετικά με το πως να ανήκει κανείς σε ένα από τα δύο βασικά φύλα με επιτυχία.

Θα έπρεπε οι άνδρες και οι γυναίκες να διαβάζουν διαφορετικά βιβλία;
Αν ακολουθήσουμε την συγκεκριμένη λίστα δεν θα έπρεπε καν να διαβάζουν βιβλία από γυναίκες συγγραφείς, εκτός από ένα της Flannery O'Connor που βρίσκεται ανάμεσα στα 79 ανδρών συγγραφέων.
Ο συντάκτης αναφέρεται στο A Good Man Is Hard to Find and Other Stories με την εξής παρατήρηση: "Θα ήταν καλή γυναίκα...αν ήταν κάποιος εκεί να την πυροβολεί κάθε λεπτό της ζωής της". Να την πυροβολεί. Ταιριάζει με το σχόλιο δίιπλα από τα Σταφύλια της Οργής του Steinbeck: "Γιατί πρέπει να ξέρεις από βυζιά."

Με άλλα λόγια τα βιβλία είναι οδηγίες, τα διαβάζεις για να μάθεις να είσαι άνδρας και για τον σκοπό αυτό οι άνδρες χρειάζονται την δική τους λίστα.

Και τι είναι ο άνδρας;
Το σχόλιο για το Κάλεσμα της Φύσης του Jack London μας ενημερώνει ότι "Ένα βιβλίο για τους σκύλους είναι ταυτόχρονα ένα βιβλίο για τους άνδρες." Φαντάζομαι οι σκύλες είναι τρελαμένοι άνδρες.

Διατρέχοντας την λίστα, η οποία περιλαμβάνει τα πιο αντρίκια βιβλία που γράφτηκαν ποτέ, πολλά πολεμικά μυθιστορήματα κι ένα μόνο βιβλίο από ανοιχτά ομοφυλόφυλο συγγραφέα, θυμήθηκα ότι παρότι είναι δύσκολο να είσαι γυναίκα, είναι ακόμα δυσκολότερο να είσαι άνδρας, γιατί υποτίθεται ότι πρέπει συνεχώς να υπερασπίζεσαι και να αποδεικνύεις μέσω ανδρικών πράξεων ότι δικαίως ανήκεις στο φύλο αυτό. Κοίταξα την λίστα κι αυθόρμητα ξεπήδησε από το μυαλό μου η σκέψη πως δεν είναι απορίας άξιον ότι συμβαίνουν τόσοι μαζικοί φόνοι, πρόκειται για την ακραία έκφραση του να είναι κάποιος άνδρας αν υποθέσουμε ότι το φύλο ορίζεται με τον τρόπο αυτό, παρότι ευτυχώς πολλοί άνδρες ζούνε την ζωή τους με μεγαλύτερη χάρη και κατανόηση.

Παρότι προφανώς και πιστεύω ότι καθένας θα έπρεπε να διαβάζει ότι θέλει η λίστα αυτή με έκανε να σκεφτώ ότι θα έπρεπε να υπάρχει μια άλλη που να ονομάζεται "Τα 80 Βιβλία που Καμία Γυναίκα Δεν Πρέπει να Διαβάσει" και η οποία θα συμπεριλαμβάνει αρκετα από εκείνα της λίστας του ανδρικού περιοδικού.
Κάποια βιβλία είναι εγχειρίδια για το γιατί οι γυναίκες είναι σκουπίδια ή υπάρχουν μόνο ως αξεσουάρ ή είναι εγγενώς μοχθηρές και κενές. Ή βιβλία-οδηγίες για την εκδοχή της αρρενωπότητας που χαρακτηρίζεται από την έλλειψη ευγένειας και ενσυναίσθησης, ένα σύνολο αξιών που εκφράζονται με την βία στο σπίτι, τον πόλεμο και την οικονομία.

Και θα σας αποδείξω ότι δεν είμαι μίσανδρη ξεκινώντας με το Ο Άτλας Επαναστάτησε της Ayn Rand, γιατί πολυ απλά οποιοδήποτε βιβλίο αγαπα τόσο πολύ ο Paul Ryan σίγουρα ευθύνεται εν μέρει για την δυστυχία που αδημονεί να δημιουργήσει. Αναφερόμενη στις οδηγίες για την μη-ανθρώπινη διάσταση των γυναικών θα πω πως όταν πρωτοδιάβασα το On The Road (το οποίο δεν είναι στην λίστα αυτή αλλά είναι το The Dharma Bums), συνειδητοποίησα ότι το βιβλίο προϋποθέτει πως ταυτίζεσαι με τον πρωταγωνιστή που είναι τόσο πεπεισμένος για την ευαισθησία και το βάθος του, ακόμα κι όταν παρατάει τη νεαρή λατινοαμερικάνα αγροτική εργάτρια με την οποία σχετίστηκε, να αντιμετωπίσει μόνη τους μπελάδες που της προξένησε. Εικάζει ότι ο αναγνώστης δεν θα ταυτιστεί με την γυναίκα που δεν ταξιδεύει αλλά αντιμετωπίζεται απλά ως δοχείο μιας χρήσης.
Εγώ φυσικά ταυτίστηκα μαζί της, όπως και με την Λολίτα (και σαφώς η Λολίτα, αυτό το αριστούργημα έλλειψης ενσυναίσθησης του Χούμπερτ Χούμπερτ βρίσκεται στην λίστα του Esquire με την κατάλληλη αιδήμονα περιγραφή).

Αργότερα συγχώρεσα τον Κέρουακ, ακριβώς όπως συγχώρεσα και την λαγνεία του Jim Harrison, γιατί έχουν άλλες σωτήριες αρετές. Και η λαγνεία του είναι μια αγνή λαγνεία των μεσοδυτικών πολιτειών, σε αντίθεση με εκείνη των Μπουκόφσκι και Χένρυ Μίλλερ. Βέβαια τους συναντάμε και τους τρεις στην λίστα του Esquire.

Όπως είπε και η Dayna Tortorici: "Δεν θα ξεχάσω ποτέ όταν διάβασα το Ταχυδρομείο του Μπουκόφσκι κι ένιωσα τόσο άσχημα όπως ο αφηγητής περιγράφει το πάχος των ποδιών των άσχημων γυναικών. Νομίζω πώς ήταν η πρώτη φορά που ένιωσα ότι ένα βιβλίο με το οποίο προσπαθούσα να ταυτιστώ με απέρριπτε. Ωστόσο το ρούφηξα και φυσικά φυσικά με έκανε να μισήσω το σώμα μου κι άλλα τέτοια."

Πριν από κάποια χρόνια η συγγραφέας Emily Gould περιέγραψε τους Bellow, Roth, Updike, Mailer ως "μισογύνηδες των μέσων του αιώνα" και πιστεύω ότι ο όρος αυτός ταιριάζει γάντι σε αυτούς τους τέσσερις τύπους της λίστας του Esquire.

Ο Ερνεστ Χέμινγουαιη ανήκει στην ζώνη μη-ανάγνωσης μου, γιατί αν κάποιος δανείζεται το υπόδειγμα του έργου του από την Γερτρούδη Στάϊν, τότε δεν πρέπει να είναι ομοφοβικός, αντισημίτης και μισογύνης και γιατί το να σκοτώνει κανείς μεγάλα άγρια ζώα δεν πρέπει επ' ουδενί να εξισούται με αρρενωπότητα.

 Ο Ερνεστ Χέμινγουαιη ανήκει στην ζώνη μη-ανάγνωσης μου, γιατί αν κάποιος δανείζεται το υπόδειγμα του έργου του από την Γερτρούδη Στάϊν, τότε δεν πρέπει να είναι ομοφοβικός, αντισημίτης και μισογύνης και γιατί το να σκοτώνει κανείς μεγάλα άγρια ζώα δεν πρέπει επ' ουδενί να εξισούται με αρρενωπότητα.
Το όλο θέμα όπλο-πέος-θάνατος είναι τόσο θλιβερό όσο και άσχημο.
Και επειδή η λακωνική, καταπιεσμένη πρόζα στα δικά του χέρια είναι μανιέρα, σπουδαιοφανής και μελό.
Το ανδρικό μελό είναι το χειρότερο είδος μελο γιατί αυταπατάται πως είναι κάτι που ο ειλικρινά συναισθηματικός Ντίκενς δεν υπήρξε ποτέ. Επίσης ο τρόπος που έλεγε ο Χέμινγουαιη κακίες για το μέγεθος του πέους του Φ. Σκοττ Φιτζέραλντ όταν εκείνος ήταν πιο επιτυχημένος συγγραφέας ήταν θλιβερός και λίαν αποκαλυπτικός.
Ο Φιτζέραλντ ακόμα είναι καλύτερος συγγραφέας με φράσεις ανάλαφρες σαν μετάξι, ενώ του Χέμινγουαιη έχουν την χάρη μπουλντόζας, και με μια ασύγκριτη ικανότητα ταύτισης με την Daisy Buchanan και την Nicole Diver όσο και με τους ανδρικούς χαρακτήρες των βιβλίων του. (Το Τρυφερή είναι η νύχτα ανάμεσα σε άλλα επιδέχεται και ερμηνείες σχετικά με τις επιπτώσεις της αιμομιξίας και της παιδικής κακοποίησης).

Οι Norman Mailer και William Burroughs βρίσκονται ψηλά στην λίστα μου γιατί υπάρχουν τόσοι άλλοι συγγραφείς να διαβάσουμε οι οποίοι δεν έχουν μαχαιρώσει ή πυροβολήσει την γυναίκα τους (κι επειδή ένας συγγραφέας που όλοι θα έπρεπε να διαβάσουν, ο Luc Sante, πριν από 30 χρόνια έγραψε ένα εντυπωσιακά καλό άρθρο σχετικά με την αποκρουστική πολιτική των φύλων του Burroughs το οποίο με επηρέασε πολύ).


Όλα αυτά τα μυθιστορήματα, γραμμένα από άνδρες που πιστεύουν ότι το μέγεθος είναι το παν, είναι κτήνη 900 σελίδων τα οποία αν είχαν γραφτεί από γυναίκες θα θεωρούνταν υπέρβαρα και θα τους είχαν προτείνει να κάνουν λίγη δίαιτα.

Όλα αυτά τα λάγνα βιβλία που μιλάνε για βίαια εγκλήματα εναντίον γυναικών, και ειδικά για την υπόθεση του φόνου της Μαύρης Ντάλιας, είναι μια φρικτή υπόμνηση του πόσο πολύ η βία κατά των γυναικών παρουσιάζεται ερεθιστικά από κάποιους άνδρες για κάποιους άλλους άνδρες και πως ωθεί τις γυναίκες να εσωτερικεύουν το μίσος.

Όπως έγραψε πρόσφατα η Jacqueline Rose στο London Review of Books "Η πατριαρχία ακμάζει ενθαρρύνοντας τις γυναίκες να νιώθουν περιφρόνηση για τον εαυτό τους."

Η 468 σελίδων βιογραφία του Bill Cosbby κυκλοφόρησε πριν εκείνος κατηγορηθεί από άλλες 50 γυναίκες για σεξουαλική επίθεση και απόπειρα σεξουαλικής επίθεσης και είναι ένα βιβλίο που αποσιωπούσε όλες τις προηγούμενες κατηγορίες. Το βιβλίο αυτό δεν χρειάζεται την δική μου καταδίκη, ο ίδιος ο εκδότης του πέρυσι δήλωσε "δεν υπάρχουν σχέδια για την κυκλοφορία του ως βιβλίου τσέπης ή σε αναθεωρημένη έκδοση."
Επίσης γνωρίζω ότι υπάρχει κάποιος συγγραφέας ονόματι Τζόναθαν Φράνζεν αλλά δεν έχω διαβάσει παρά τις επαναλαμβανόμενες επιθέσεις του κατά της Jennifer Weiner σε συνεντεύξεις.


Υπάρχουν καλά, σπουδαία μάλιστα, βιβλία στην λίστα του περιοδικού Esquire παρότι ακόμα και ο Μόμπυ Ντικ, ένα βιβλίο που λατρεύω, μου θυμίζει πως ένα βιβλίο χωρίς γυναίκες αναφέρεται ως βιβλίο που αφορά όλη την ανθρωπότητα ενώ ένα βιβλίο όπου οι γυναίκες είναι στο προσκήνιο αποκαλείται "γυναικεία λογοτεχνία".
Κι η λίστα αυτή θέλει να μάθεις τι είναι οι γυναίκες από τον James M. Cain και τον Philip Roth, που δεν τους λές και ειδικούς επί του θέματος όταν υπάρχουν τα σπουδαία έργα των Doris Lessing, Louise Erdrich και Elena Ferrante.
Όταν κοιτάζω το ράφι με τα βιβλία των ηρώων μου συναντώ τους Philip Levine, Rainer Maria Rilke, Virginia Woolf, Shunryu Suzuki, Adrienne Rich, Pablo Neruda, Subcomandante Marcos, Eduardo Galeano, Li Young Lee, Gary Snyder, James Baldwin, Annie Dillard, Barry Lopez.

Τα βιβλία τους προσφέρουν, αν θεωρήσουμε ότι υπάρχουν τέτοια εγχειρίδια, οδηγίες για το πως να εκτείνουμε την ταυτότητα μας μέσα στον κόσμο των ανθρώπων και των άλλων πλασμάτων, με την φαντασία να μας εξυψώνει εκτός του εαυτού μας και όχι να μας οχυρώνει στα όρια του όποιου φύλου μας.
__________


άρθρο της συγγραφέως, ιστορικού και ακτιβίστριας Rebecca Solnit
δημοσιεύθηκε στο Literary Hub
Επιμέλεια-μετάφραση: The LiFO Team

Έλλη Βασιλάκη