Τα επίσημα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Αλέξανδρου Παναγούλη, ο
οποίος βασανίσθηκε, στο ΕΑΤ-ΕΣΑ από τη χούντα, μετά τη βομβιστική
ενέργεια κατά του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου, το 1968, έγιναν στην πλατεία Παλαιών Δικαστηρίων (Πανεπιστημίου και Σανταρόζα).
Ο
ανδριάντας, ορειχάλκινο άγαλμα ύψους δυο μέτρων, που στηρίζεται σε
μαρμάρινη κολώνα, είχε πέσει και ο ίδιος θύμα των εκτρόπων, στις 12
Φεβρουαρίου, αφού ήδη βρισκόταν με «καλύπτρα» -ενόψει των
αποκαλυπτηρίων- στην πλατεία Παλαιών
Δικαστηρίων, αλλά αποκαταστάθηκε.
Εκ μέρους των παλαιών του
συναγωνιστών στην οργάνωση «Εθνική Αντίσταση», ο Γιάννης Κλωνιζάκης
εξιστόρησε πώς δημιουργήθηκε η οργάνωση και σχεδιάσθηκε η απόπειρα
δολοφονίας κατά του δικτάτορα Παπαδόπουλου στη Βάρκιζα στις 13 Αυγούστου
1968.
Εκ μέρους της οικογένειας, ο Στάθης Παναγούλης σημείωσε ότι
«ο ανδριάντας εκφράζει τους αγώνες του ελληνικού λαού την περίοδο της
χούντας και είναι όσο ποτέ άλλοτε επίκαιρος για την εποχή που ζει ο λαός
μας. Ο ανδριάντας στήθηκε με απόφαση που είχε πάρει η περασμένη Βουλή
των Ελλήνων και η προηγούμενη δημοτική αρχή με τη συμπαράσταση της
Ένωσης τ. Βουλευτών-Ευρωβουλευτών και του κινήματος πολιτών «21ος
αιώνας-Πνύκα"».
Ο
ανδριάντας, έργο του γλύπτη Αχιλλέα Βασιλείου, με τον Αλέξανδρο
Παναγούλη να δείχνει με τον δείκτη προς το μέλλον, στηρίζεται σε
μαρμάρινη κολώνα, όπου αναγράφεται η κλασική φράση του στο Έκτακτο
Στρατοδικείο Αθηνών, στις 7 Νοεμβρίου 1968: «Το ωραιότερο κύκνειο άσμα
κάθε πραγματικού αγωνιστή είναι ο επιθανάτιος ρόγχος μπροστά στο
εκτελεστικό απόσπασμα της τυραννίας και αυτήν τη θέση αποδέχομαι».
Στο
πλάι αναγράφονται τα ονόματα των καταδικασμένων συναγωνιστών του:
Ελευθέριος Βερυβάκης, Ιωάννης Κλωνιζάκης, Νικόλας Λεκανίδης, Γεώργιος
Ελευθεριάδης, Νικόλαος Ζαμπέλης, Γεώργιος Αβράμης, Στάθης Γιώτας,
Αρτέμης Κλωνιζάκης, Τζάνος Βαλασέλης, Αντώνης Πρίντεζης.
Ο
Αλέξανδρος Παναγούλης γεννήθηκε στις 2 Ιουλίου 1939. Ο πατέρας του ήταν
στρατιωτικός και ο ίδιος είχε σπουδάσει στη σχολή Μηχανολόγων -
Ηλεκτρολόγων του ΕΜΠ. Σε νεαρή ηλικία εντάχθηκε στην Οργάνωση Νέων της
Ένωσης Κέντρου. Την περίοδο της δικτατορίας λιποτάκτησε από το στράτευμα
και ίδρυσε την οργάνωση Εθνική Αντίσταση. Έφυγε στην Κύπρο, όπου ήρθε
σε επαφή με τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη και επανήλθε στην Ελλάδα
σχεδιάζοντας την απόπειρα δολοφονίας του Γ. Παπαδόπουλου.
Μετά την
αποτυχημένη απόπειρα τον Αύγουστο 1968 συνελήφθη και υποβλήθηκε σε
συνεχείς βασανισμούς που τον οδήγησαν στο νοσοκομείο. Καταδικάστηκε δις
εις θάνατον από το Έκτακτο Στρατοδικείο το Νοέμβριο 1968, αλλά η
εκτέλεση ματαιώθηκε έπειτα από εντονότατες πιέσεις της διεθνούς
κοινότητας.
Οδηγήθηκε στις στρατιωτικές φυλακές Μπογιατίου, στην
Αίγινα, από τις οποίες δραπέτευσε στις 5 Ιουνίου 1969. Συνελήφθη εκ νέου
και μεταφέρθηκε πάλι στις ίδιες φυλακές υπό αυστηρή απομόνωση. Εκεί
άρχισε να γράφει ποιήματα. Η πρώτη ποιητική του συλλογή εκδόθηκε στην
Ιταλία το 1972 με εισαγωγικό σημείωμα από τον Πιερ Πάολο Παζολίνι και
τον Ιταλό πολιτικό Φερούτσιο Πάρι.
Τον Αύγουστο 1973 απελευθερώθηκε με τη γενική αμνηστία στους πολιτικούς κρατούμενους και έφυγε στη Φλωρεντία.
Στις
εκλογές της 17ης Νοεμβρίου 1974 εξελέγη βουλευτής Β' Αθηνών με την
Ένωση Κέντρου. Προσπάθησε να αποκαλύψει τις σχέσεις πολιτικών της
μεταδικτατορικής Ελλάδας με το καθεστώς της επταετίας, αλλά οι έρευνές
του διακόπηκαν, όταν σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα στη λεωφόρο
Βουλιαγμένης, σε ηλικία 38 ετών.
