Στον τόπο μας, στο Κρανίδι μας, την Παρασκευή το πρωί, παραμονή του Ψυχοσάββατου της Απόκρεω, μοίραζαν πιατελάκια με στάρι στα σπίτια στους συγγενείς για να συγχωρεθούν οι πεθαμένοι τους και τη δουλειά αυτή την αναλάμβαναν συνήθως τα παιδιά, κι ας πήγαιναν στο σχολείο λίγο καθυστερημένα. Το βράδυ στον εσπερινό πήγαιναν οι γυναίκες στάρι στην εκκλησία για να ευλογηθεί κι έδιναν στον παπά για να περάσει στις ευχές ένα δίπτυχο, χαρτί διπλωμένο στα δυο, με τα ονόματα των κεκοιμημένων τους για να μνημονευτούν και των ζώντων υπέρ υγείας.
Η ζωή, τουλάχιστον μέχρι τα μισά του προηγούμενου αιώνα, ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γη και την καρποφορία της. Το ξύπνημα της φύσης την άνοιξη, έφερνε μαζί του και την άνοδο των ψυχών στον Επάνω Κόσμο, και από τα αρχαία χρόνια ο άνθρωπος προσπαθούσε να τις εξευμενίσει για να εξασφαλίσει καλή σοδειά αλλά και να μάθει απ΄αυτές τα μελλούμενα για να μετριάσει την αγωνία του.
Αρχές Μαρτίου, λοιπόν, οι αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Ανθεστήρια, που δεν ήταν μόνο γιορτή χαράς, του κρασιού και των λουλουδιών, αλλά και γιορτή των νεκρών και των ψυχών που κατά τη δεύτερη μέρα της γιορτής, τους 'Χόες', για εμάς 1η Μαρτίου, ανέβαιναν στον Επάνω Κόσμο. Οι Αθηναίοι τους τιμούσαν με πανσπερμία (χυλό από βότανα και διάφορους σπόρους, βρασμένα σε χύτρα) που δεν επιτρεπόταν να φάει κανείς και που την πρόσφεραν στους νεκρούς τους πριν τους διώξουν για τον Κάτω Κόσμο την τρίτη μέρα της γιορτής, τους 'Χύτρους', αφιερωμενη στον Ερμή Ψυχοπομπό. Παρόμοιο το έθιμο στους αρχαίους Ρωμαίους, στα Parentalia, αλλά και στους Πέρσες και τους Πρώσους και άλλους Ινδογερμανικούς λαούς, μας δείχνει ότι η απαρχή του πιθανόν να χάνεται στην ινδογερμανική κληρονομιά. Στη λαογραφία μας, την ευθυμία και τη χαρά της Αποκριάς διακόπτουν αντίστοιχα έθιμα που περιλαμβάνουν τιμές στους νεκρούς μας. Άλλωστε, η πρώτη βδομάδα της Αποκριάς, όπως είπαμε σε προηγούμενη ανάρτηση, ονομάζεται και 'Απολυτή' γιατί απολύονται οι ψυχές και ανεβαίνουν στον κόσμο μας.
Το Σάββατο της Κρεατινής και της Τυρινής, είναι Ψυχοσάββατα, τόσο ιερά που σε διάφορα μέρη οι γυναίκες δεν λούζονται και απέχουν από κάθε εργασία. Προσφέρουν κόλλυβα στους νεκρούς τους που τα πηγαίνουν στους τάφους, στολισμένα με ζάχαρη, κανέλα, ρόδι, μαϊντανό, σταφίδες, στραγάλια τριμένα, καρύδια.(Μέγας, 2005)
Αν και για κάθε Σάββατο είναι αφιερωμένο στους κεκοιμημένους, η Εκκλησία μας καθιέρωσε δυο Σάββατα, το ένα πριν την Κυριακή της Απόκρεω και το άλλο πριν την Κυριακή της Πεντηκοστής, ειδικά αφιερωμένα στους κεκοιμημένους, επειδή κατά καιρούς πολλοί απέθαναν μικροί, ή στην ξενιτιά ή στην θάλασσα ή στα ορη και τους κρημνούς ή και μερικοί, λόγω πτώχειας, δεν αξιώθηκαν των διατεταγμένων μνημοσύνων. Έτσι, μιας και την επόμενη, την Κυριακή της Απόκρεω διαβάζεται η περικοπή από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου (κεφ. ιε'', 31-46) που αναφέρεται στη Δευτέρα Παρουσία, μνημονεύουμε τους νεκρούς μας για να τους αναπαύσει ο Θεός (saint.gr)
Πηγές:
'Ελληνικές Γιορτές και Έθιμα της Λαϊκής Λατρείας' Γ.Α. Μέγας,2005, Εστία, Αθήνα
http://www.saint.gr/101/saint.aspx
Προσωπικές μαρτυρίες
Φωτογραφίες από το διαδίκτυο
