Παρασκευή 29 Απριλίου 2011

Η θεωρία των σπασμένων παραθύρων

[εικόνα: Mobile Diaries.]  lifo

Το 1993 δήμαρχος της Νέας Υόρκης έγινε ο Ρούντι Τζουλιάνι, ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως ο ρεπουμπλικάνος με το σλόγκαν «μηδενική ανοχή». Έκτοτε, πολλοί (δήμαρχοι, υπουργοί, αρχηγοί αστυνομίας) βιάστηκαν να το χρησιμοποιήσουν, ερμηνεύοντάς το κατά βούληση, εφαρμόζοντας κρατικό τραμπουκισμό, αγνοώντας πλήρως τη σημασία του.
 Ναι, η αστυνόμευση αυξήθηκε, αλλά όχι με στόχο τον ξυλοδαρμό συνταξιούχων. Για 6 χρόνια, «μηδενική ανοχή» στο μετρό σήμαινε ότι δεν υπήρχε περίπτωση να βγει από το μηχανοστάσιο συρμός βρόμικος, με σπασμένα τζάμια και με χαλασμένες πόρτες. Οι σπασμένες λάμπες, οι ξεθωριασμένες πινακίδες, όλα διορθώνονταν μέσα σε ώρες. Παράλληλα, «μηδενική ανοχή» και απέναντι στη συμπεριφορά των επιβατών: ξεκίνησαν
συλλήψεις για δημόσια ούρηση και για καταστροφή περιουσίας - δεν μιλάμε για «προληπτικές συλλήψεις» ούτε για «εξακριβώσεις», και μιλάμε για εποχές που τα υπόγεια της πόλης ήταν ζούγκλα, αληθινό φυτώριο αντικοινωνικής συμπεριφοράς, με μόνο κανόνα την επιβολή του δυνατότερου.

Ναι, το σύστημα απέδωσε: ο φωτισμός και η καθαριότητα (τόσο απλά!) μείωσαν απείρως πιο βίαια εγκλήματα, όπως οι ξυλοδαρμοί, οι βιασμοί και οι φόνοι. Πρόκειται για την εφαρμογή της θεωρίας των «σπασμένων παραθύρων», δημιούργημα των κοινωνιολόγων James Q. Wilson και George L. Kelling το 1982, σύμφωνα με το οποίο το συντηρημένο περιβάλλον αποθαρρύνει τη βίαιη συμπεριφορά.

Ένα σπασμένο τζάμι που δεν αντικαθίσταται σημαίνει εδώ δεν υπάρχει ιδιοκτήτης, δεν υπάρχει ενοικιαστής, το πεδίο είναι ελεύθερο. Αντιρρήσεις υπάρχουν, όμως το πείραμα επαναλήφθηκε στο Lowell της Μασαχουσέτης με τα ίδια αποτελέσματα. Σε κάποιες υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης οι δημοτικές αρχές άρχισαν να μαζεύουν εντατικά τα σκουπίδια, να αντικαθιστούν σπασμένες λάμπες, να διορθώνουν πεζοδρόμια, φανάρια και τη σήμανση των δρόμων. Σε άλλες, με αντίστοιχα προβλήματα, αύξησαν μόνο την αστυνόμευση. Μαντέψτε σε ποιες από τις δύο περιπτώσεις μειώθηκαν οι κλήσεις προς την αστυνομία κατά 20%.

Η Αθήνα υποφέρει τρομακτικά σε θέματα συντήρησης αστικού εξοπλισμού και τα πράγματα είναι χειρότερα εκεί όπου είναι πιο επικίνδυνα (και τούμπαλιν). Παράλληλα, όλοι ξέρουμε πόσο αλλάζει η συμπεριφορά των Αθηναίων μέσα στο μετρό. Η συνήθης ερμηνεία είναι ότι «στο μετρό υπάρχει αστυνόμευση». Τα πράγματα σπάνια είναι όσο απλά φαίνονται. Ίσως τελικά να πρόκειται για καταπληκτική απόδειξη της θεωρίας των «σπασμένων παραθύρων».