Σκηνή από τον εκτοπισμό των Εβραίων Εβραίων στα Ιωάννινα, στις 25 Μαρτίου 1944. Σχεδόν το σύνολο των Εβραίων της πόλης θα εξοντωθούν μόλις οδηγηθούν στο στρατόπεδο Άουσβιτς-Μπιρκενάου. Πηγή φωτογραφίας: Ομοσπονδιακό Αρχείο της Γερμανίας
Τα χρόνια του ελληνοϊταλικού πολέμου, ο πατέρας μου υπηρετούσε στην πυροσβεστική. Εκεί είχε κάνει μερικούς καλούς φίλους. Μια μέρα, οι Γερμανοί πήγαν να τον βρουν και να τον στρατολογήσουν. Ήθελαν να γίνει μέλος της εβραϊκής Αστυνομίας και να συνεργαστεί μαζί τους. Όμως δεν τον βρήκαν στην υπηρεσία του. Ο διοικητής του, που τον αγαπούσε πολύ, έστειλε έναν πυροσβέστη, για να του πει τι είχε συμβεί και να του δώσει μια ψεύτικη ταυτότητα. Χάρη σε αυτήν τη βοήθεια, διέφυγε ως Κυριάκος Παπακυριαζής. Καθώς ταξίδευε προς την Αθήνα, οι Γερμανοί είχαν στήσει μπλόκο στη Θήβα. Ο πατέρας μου κρύφτηκε στα χωράφια, όπου το πρωί τον βρήκε ένας χωρικός. Εκείνος κατάλαβε ότι είναι εβραίος και τον έκρυψε στο σπίτι του, για να τον σώσει»
Τα χρόνια του ελληνοϊταλικού πολέμου, ο πατέρας μου υπηρετούσε στην πυροσβεστική. Εκεί είχε κάνει μερικούς καλούς φίλους. Μια μέρα, οι Γερμανοί πήγαν να τον βρουν και να τον στρατολογήσουν. Ήθελαν να γίνει μέλος της εβραϊκής Αστυνομίας και να συνεργαστεί μαζί τους. Όμως δεν τον βρήκαν στην υπηρεσία του. Ο διοικητής του, που τον αγαπούσε πολύ, έστειλε έναν πυροσβέστη, για να του πει τι είχε συμβεί και να του δώσει μια ψεύτικη ταυτότητα. Χάρη σε αυτήν τη βοήθεια, διέφυγε ως Κυριάκος Παπακυριαζής. Καθώς ταξίδευε προς την Αθήνα, οι Γερμανοί είχαν στήσει μπλόκο στη Θήβα. Ο πατέρας μου κρύφτηκε στα χωράφια, όπου το πρωί τον βρήκε ένας χωρικός. Εκείνος κατάλαβε ότι είναι εβραίος και τον έκρυψε στο σπίτι του, για να τον σώσει»
Με αυτά τα λόγια, η Ελληνίδα εβραία ιστορικός Ρένα Μόλχο διηγείται στο VICE τον τρόπο με τον οποίο ο πατέρας της κατάφερε να σωθεί από τους Ναζί την περίοδο της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη. «Όσοι εβραίοι επέζησαν, όπως συνέβη με τον πατέρα μου, τα κατάφεραν, επειδή κάποιος μη εβραίος έβαλε σε κίνδυνο τη ζωή του, για να τους προστατέψει», προσθέτει η ίδια.
Δυστυχώς, η παραπάνω ιστορία αποτελεί μάλλον εξαίρεση, καθώς η εξόντωση των Ελλήνων εβραίων στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε σχεδόν καθολική. Από τους περίπου 80.000 εβραίους που ζούσαν στην Ελλάδα το 1941, επέζησαν μόλις 5.000. Σύμφωνα με την κυρία Μόλχο, η μαζική εξόντωση των Ελλήνων εβραίων οφείλεται στο γεγονός ότι «μεγάλη μερίδα των Ελλήνων χριστιανών συνεργάστηκε με τους Γερμανούς απέναντι στους εβραίους. Χωρίς τη βοήθεια του ντόπιου πληθυσμού, οι Γερμανοί δεν θα είχαν καταφέρει να αφανίσουν τόσους πολλούς Έλληνες εβραίους. Για να καταλάβουμε τις διαστάσεις του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα, αρκεί να αναφέρουμε ότι στο Βερολίνο, την πρωτεύουσα της ναζιστικής Γερμανίας, η απώλεια των εβραίων έφτασε στο 92%. Στη Θεσσαλονίκη, το ποσοστό ήταν 96%. Στη Ζάκυνθο, δεν χάθηκε ούτε ένας εβραίος, επειδή και ο μητροπολίτης και ο πρόεδρος του νησιού αρνήθηκαν να δώσουν τις λίστες με τα ονόματα των εβραίων πολιτών. Αυτό δείχνει ότι οι εβραίοι σώθηκαν εκεί όπου οι υπόλοιποι Έλληνες τους στήριξαν, ενώ χάθηκαν εκεί όπου ο ντόπιος πληθυσμός στράφηκε εναντίον τους.