Ήρα Φραγκόυλη- Βελλέ: Πριν από 100 χρόνια ναύτες ερμιονίτες ζουν μεγάλες ιστορικές στιγμές

                            Πριν από 100 χρόνια.

Ναύτες ερμιονίτες ζουν μεγάλες ιστορικές στιγμές

Τραυματικό γεγονός  ήταν η εκστρατεία του πεζικού μας στρατού στη Μικρά Ασία, στην οποία και η Ερμιόνη μας πρόσφερε το δικό της φόρο αίματος, τέσσερες νεκρούς.

 ‘Όμως εκτός από τους στρατιώτες που μετείχαν στις επιχειρήσεις από ξηρά  πολλοί ερμιονίτες, πατεράδες και παππούδες μας, υπηρέτησαν ως ναύτες στο πολεμικό ναυτικό και έζησαν και αυτοί σημαντικές ιστορικές στιγμές. Τα πρώτα νικηφόρα χρόνια (1918-1921) αλληλογραφούσαν με τους οικείους τους έστελναν φωτογραφίες τους  και ευχετήριες κάρτες. Πολλές από αυτές διαφυλάχτηκαν και θεωρούνται, νομίζω, ύστερα από 100 χρόνια,  τεκμήρια της τοπικής μας ιστορίας.

 Απ’ ό,τι έχω στη διάθεσή μου, ερμιονίτες ναύτες υπηρέτησαν στα πλοία:

Θωρηκτόν  «Αβέρωφ»  ( από το όνομα του εθνικού ευεργέτη που το χρηματοδότησε)

Θωρηκτόν «Κιλκίς»  ( προς τιμήν της μακεδονικής πόλης που μόλις είχε απελευθερωθεί)

Καταδρομικόν « Ελλη» ( προς τιμήν της ένδοξης ναυμαχίας ,4 Νοε.1912)

Ας  ταξιδεύσουμε μαζί τους  στα κύματα της Ιστορίας.

       Το τέλος του τυράννου

Το 1918 τελειώνει ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος .Η Ελλάδα βρίσκεται στο πλευρό των νικητών ( με τις δυνάμεις της Αντάντ)   γεμάτη αισιοδοξία και ελπίδες ότι θα ανακτήσει από την ηττημένη Τουρκία τις σκλαβωμένες προαιώνιες  κοιτίδες του ελληνισμού.

Ο Απόστολος Φραγκούλης, ναύτης  στο καταδρομικό « Έλλη» στέλλει στον αδελφό του, επίσης ναύτη Γιωργάκη,  ευχόμενος  «καλήν άφεσιν, Απρίλης 1919» μια κάρτα χαρακτηριστική της εποχής:  «Το τέλος του τυράννου» ( δηλ της Τουρκίας) . Επάνω δεξιά η μορφή του  ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, ενώ μια γυναικεία μορφή  με το σπαθί εικονίζει την ελευθερία. Υποθέτω ότι η κάρτα εκδόθηκε με το τέλος των βαλκανικών πολέμων, τιμώντας τις  επιτυχίες του στόλου μας και κυκλοφορούσε  ευρέως στο ναυτικό μας.

             Μούδρος 1918-19

Στις 30 Οκτωβρίου1918 στο λιμάνι του Μούδρου, στο νησί της  Λήμνου, υπογράφεται η ανακωχή του πολέμου μεταξύ των νικητών και της ηττημένης Τουρκίας.

   Το «Ελλη» καταπλέει και αυτό μαζί με άλλα ελληνικά πλοία στο Μούδρο και ο ναύτης στις 15-9 1919 στέλλει στους γονείς του αναμνηστική κάρτα από την πόλη με τη σημείωση :  « είμεθα εις Μούδρον και αύριον θα φύγωμεν δια την Χίον και απ εκεί εις Σμύρνην». 

 

Η κάρτα εικονίζει τον περικαλλή ναό της   Ευαγγελίστριας, καύχημα και προσκύνημα σήμερα στον τουριστικό Μούδρο.

(κυκλοφόρησε πολύ και έγινε διάσημο το καρτ-ποστάλ αυτό με τους αγγλογάλλους αξιωματικούς να φωτογραφίζονται  μπροστά στην πανέμορφη αυτή βασιλική εκκλησία)

  Οι όροι της ανακωχής του Μούδρου ήσαν για την Τουρκία  εξοντωτικοί. Ένας από τους όρους της ταπεινωτικής αυτής ανακωχής ήταν η εκ μέρους των νικητριών δυνάμεων στρατιωτική κατοχή του Βόσπορου και των  Δαρδανελίων, για να εξασφαλίζεται η ελεύθερη δίοδος από και προς τον Εύξεινο Πόντο.  Σε εφαρμογή λοιπόν του όρου αυτού,  το Νοέμβριο του 1918,   αγκυροβολεί στο λιμάνι της Κωνσταντινουπόλεως συμμαχική μοίρα στην οποία συμμετέχουν και  τα δυο ελληνικά θωρηκτά « Αβέρωφ» και   «Κιλκίς».

                 Κωνσταντινούπολη 1919-20

  Η παρουσία των δυο ελληνικών πλοίων στο λιμάνι της Κων/ λεως – μαζί με τμήμα της κρητικής χωροφυλακής που εγκαταστάθηκε στο Φανάρι για προστασία του Πατριαρχείου -  έγινε  αφορμή συγκινητικών εκδηλώσεων από τον ελληνικό πληθυσμό της Πόλης. Ο γνωστός ζωγραφικός πίνακας του Λ. Κογεβίνα που εικονίζει το «Αβέρωφ»  μέσα στο λιμάνι αποδίδει όλον αυτόν τον ενθουσιασμό. Όλοι  πίστευαν άλλωστε, μαζί και με τους έλληνες της υπόλοιπης πατρίδας που παρακολουθούσαν με λαχτάρα τα γεγονότα ότι «ήλθαν τα χρόνια και οι καιροί να γίνουν όλα δικά μας».

  Ας φαντασθούμε και τους ναύτες που υπηρετούσαν στα ελληνικά πλοία! Βγήκαν στην Πόλη, περπάτησαν  στους βυζαντινούς δρόμους και τα μνημεία της, χαιρετίστηκαν με τους πολυπληθείς Έλληνες που την κατοικούσαν  και δάκρυσαν μπροστά στην Αγια- Σοφιά που ήταν τούρκικο τζαμί.   Πήγαν και σε ελληνικά φωτογραφεία και έβγαλαν αναμνηστικές φωτογραφίες.

 Το φωτογραφείο  «Γιάννη Δ. Κουριώτη - Κωνσταντινούπολις» έχει έτοιμο το μοντάζ της φωτογράφησης. Σε πρώτο πλάνο το σκίτσο της Αγια -Σοφιάς, στο βάθος  αγκυροβολημένο το ελληνικό θωρηκτό ρίχνει τον προβολέα του και μέσα από το σημαιοστολισμένο σωσίβιο  του «Κιλκίς» ο Κυριάκος Κούνες (νομίζω) ερμιονίτης φίλος του πατέρα μου, που υπηρετούσε σ αυτό.

Την ίδια εποχή και ο Χαράλαμπος Σκούρτης, ναύτης και αυτός  στο «Κιλκίς», στέλλει τη φωτογραφία του ως καλλιτεχνική κάρτα. Την έχει διασώσει η εγγονή του Μαρίκα Κανέλλη- Τουτουντζή, μαζί με τις δυο επόμενες

  Όλα τα φιλαράκια από την Ερμιόνη, ναυτάκια του «Κιλκίς». Όρθιος στο κέντρο πάλι ο Χαράλαμπος Σκούρτης,  Αν μπορείτε, αναγνωρίστε τους άλλους δυο.

Αναγνωρίζω τον Παύλο Φραγκούλη, το Χαράλαμπο Σκούρτη και τον Δημήτρη Νάκο, ναυτάκια του Κιλκίς.

 

        Στη Σμύρνη 1919

Πανηγυρισμοί και στο λιμάνι της Σμύρνης. Η άφιξη των ελληνικών στρατευμάτων το Μάιο του 1919 χαιρετίστηκε σαν αρχή της απελευθέρωσης της πόλης και όλης της περιοχής .Το Έλλη και το Αβέρωφ ναυλοχούν  εκεί και οι ναύτες αγοράζουν κάρτες  και ανταλλάσσουν ευχές

 « Εν όρμω Σμύρνης  24Σεπτέμβριος 1919  Σεβαστοί μου γονείς και άλλα  καρτ ποστάλ σας έχω στείλει, δεν ξεύρω αν τα λάβατε»

 Ποιός περίμενε ότι σε τρία χρόνια αυτές οι ομορφιές θα γίνονταν παρανάλωμα πυρός;!

 

Ναύτης στο  Αβέρωφ  ο Ηλίας Κομμάς στις 30 Ιουνίου 1919 του  στέλλει ευχές  εκφράζοντας συγχρόνως το παράπονό του: « Τι ατυχία, φίλε μου, τόσον καιρό στη Σμύρνη και να μην ανταμώσομεν. αυτό με λυπεί πολύ, το είχα μανία αλλά δυστυχώς δεν το εκατόρθωσα. Δεν πειράζει, υγεία και θα ανταμώσομεν. Πρόσφερε χαιρετισμούς εις όλα τα παιδιά..»  Απλές, αφελείς  επιθυμίες των ναυτών μας  (« τα  παιδιά», οι άλλοι ερμιονίτες, ποιοι άραγε;) που  σε ευφρόσυνο κλίμα ησυχάζουν στην όμορφη πολυαγαπημένη ελληνική Σμύρνη!

1921   στη Νικομήδεια 

Την άνοιξη του 1921 τα θωρηκτά «Αβέρωφ» και «Κιλκίς», στη διάθεση των συμμαχικών δυνάμεων πάντα, βρίσκονται στο λιμάνι της ελληνικής- βυζαντινής πόλης Νικομήδειας, στην Προποντίδα.

 Τώρα  όμως ο συσχετισμός των δυνάμεων έχει αλλάξει, από τότε που ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επανήλθε στην εξουσία με την κυβέρνηση Γούναρη. Οι τότε σύμμαχοι δεν είναι πλέον στο πλευρό μας, ο Κεμάλ έχει οργανώσει την εθνική αντίσταση των Τούρκων, ο ελληνικός στρατός πολεμά  στα βάθη της Μικράς Ασίας  και οι ελληνικοί πληθυσμοί της  αντιμετωπίζουν  την απειλή των Τούρκων

    Ανύποπτα ακόμα για τη συμφορά που θα ακολουθήσει, τα ναυτάκια των ελληνικών πλοίων βγαίνουν έξω και φωτογραφίζονται σε ένα από τα φωτογραφεία  της  πόλης, το οποίο τυπώνει με περηφάνια την κάρτα «ενθύμιον Νικομηδείας έτει 1921» που την κρατά ένα περιστέρι. Πάνω δεξιά ο θείος μου Γιώργος  Γκάτσος, ναύτης του  «Αβέρωφ», κάτω δεξιά ο επίσης θείος μου Παύλος Φραγκούλης  ναύτης του «Κιλκίς». Αν αναγνωρίζετε τους άλλους δυο ερμιονίτες, δώστε την πολύτιμη πληροφορία σας.

 Ο Γιώργος Γκάτσος είχε και μια άλλη ιδέα: Κάλεσε  δίπλα του δυο άγνωστα 

( τουρκάκια;  ελληνάκια δε μου μοιάζουν!) και «ελάτε να φωτογραφηθούμε μαζί, να σας θυμάμαι». Στην πίσω πλευρά της φωτογραφίας έγραψε « ενθύμιον Νικομηδείας τη   6 Απριλίου 1921»

  ¨ Λίγο αργότερα, τον Ιούνιο του 1921 αιφνιδιαστικά κεμαλικά στρατεύματα επιτίθενται στην πόλη της Νικομήδειας. Οι ελληνικές πεζικές δυνάμεις είναι αδύναμες να την υπερασπίσουν και το «Κιλκίς»  εμποδίζεται από τα αγγλικά πλοία να χρησιμοποιήσει τα κανόνια του. Προ της ενδεχομένης καταστροφής τελικά  ο κυβερνήτης του Κακουλίδης παίρνει πρωτοβουλία και με ισχυρό κανονιοβολισμό επιτυγχάνει να αποτρέψει  τουλάχιστον τη σφαγή ή την αιχμαλωσία των ελλήνων κατοίκων. Η Νικομήδεια όμως χάθηκε για πάντα. Οι κάτοικοί της, πρώτοι πρόσφυγες ,μεταφέρθηκαν στην ελεύθερη πατρίδα. Ένα χρόνο αργότερα θα γενικευθεί η μικρασιατική καταστροφή.

Η Νικομήδεια είναι σήμερα μια μεγάλη τουρκική πόλη, το Ιζμίτ  στη θάλασσα του Μαρμαρά.

 Οι καταδιωγμένοι κάτοικοί της ίδρυσαν  τη Νέα Νικομήδεια, στον κάμπο της Βέροιας,  που  ακμάζει και τιμά την παλιά πατρίδα.

                          Μουδανιά- ακτοφυλακείο Συγής.   Καλοκαίρι 1922

   Το ναυτικό άγημα της Προποντίδας έχει απιβιβασθεί στα Μουδανιά και ο ναύτης δέχεται για τη γιορτή του τον Ιούνιο του 1922 στην ακτοφυλακή του χωριού Συγή την τελευταία ευχητήρια κάρτα  «ΕΛΠΙΣ»  

Θεωρώ συμβολική την κάρτα αυτή.

Ακούγοντας την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου και την επερχόμενη καταστροφή, οι ναύτες μας ελπίζουν ακόμα στη σωτηρία. Μάταια. Όπως αναφέρει στις αναμνήσεις του  ο πατέρας μου, τα ελληνικά πλοία δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν το διωγμό,  τον ξεριζωμό, τη φυγή.

Τα παιδιά των προσφύγων της Συγής ζουν σήμερα στη Νέα Συγή , στο Βαθύλακο Κοζάνης.

 Οι κάρτες και  φωτογραφίες αυτές, τραβηγμένες τις τελευταίες ημέρες της ελληνικής Μικράς Ασίας, φυλάχθηκαν, σαν από διαίσθηση  για τις ιστορικές αυτές στιγμές και  αποτελούν πραγματικά ενθύμια  για τις αξέχαστες πατρίδες  και τους Ερμιονίτες προγόνους μας.                                        

Φωτογραφίες με ναυτάκια υπάρχουν σε πολλά ερμιονίτικα σπίτια. Είναι οι γονείς και παππούδες μας. Αναγνωρίστε  τους και δώστε μας τη χαρά να τους καμαρώσουμε και να συμπληρώσουμε την Ιστορία μας.

  Στην επέτειο που τιμούμε,  αναφερόμαστε ευλαβικά και στη μνήμη τους.                                                                           

Ήρα Φραγκόυλη- Βελλέ