Σάββατο 5 Ιανουαρίου 2019

Παραμονή των Φώτων, 5 Ιανουαρίου Του Γιάννη Μ. Σπετσιώτη


Παραμονή των Φώτων, 5 Ιανουαρίου1
του Γιάννη Μ. Σπετσιώτη

«Σήμερον των υδάτων αγιάζεται η φύσις…»
Η ακολουθία τελειώνει. Ο παπα - Μιχάλης σιγομουρμουρίζοντας την Απόλυση της Προσκομιδής και κάνοντας τις τελευταίες προετοιμασίες καλεί στο ιερό τα παιδιά, που θα τον συντροφεύσουν στην «πρωτάγιαση». Καμιά δεκαριά παιδιά στεκόμαστε τριγύρω του ακίνητα, σε στάση προσοχής κι αυτός αρχίζει να μας αναλύει «το σχέδιο δράσης».
-      Θα ξεκινήσουμε από τα τελευταία σπίτια στους Μύλους και κάνοντας δεξιά και αριστερά θα κατεβούμε ως τον Ταξιάρχη. Θα κατηφορίσουμε δεξιά προς τα Μαντράκια, στη νότια πλευρά της πόλης και γύρω στις 12:30 θα πρέπει να είμαστε στο Λιμάνι, για να αγιάσουμε το καράβι που θα φτάσει. (Ποιοι θα ’ναι οι τυχεροί να μπουν στο καράβι φέτος, αναρωτιέμαι…). Ο παπα – Μιχάλης συνεχίζει:
-      Θα αγιάσουμε ύστερα τα σπίτια γύρω απ’ το Μπίστι και το Λιμάνι, δεν είναι δα και τόσα πολλά, και ανεβαίνοντας από τη δυτική πλευρά θα καταλήξουμε στο σπίτι μου. Σύμφωνοι; Καλή δύναμη σε όλους! Ξεκινάμε!
Σήμερα περπατάει ο Σταυρός! κι εγώ μαζί του σκέφτομαι και παίρνω τη θέση μου στην …πομπή! Σήμερα περπατάει ο Σταυρός!, λέμε όταν αναφερόμαστε στη διαδικασία της «πρωτάγιασης». Ιδιαίτερα επιτυχημένη έκφραση, δείγμα κι αυτή της λαϊκής σοφίας!   
Μπροστά ο παπα - Μιχάλης! Φορά το καφεκόκκινο πετραχήλι του! Είναι κεντημένο με χρυσοκλωστή και πιασμένο στη μέση του αριστερά, για να τον διευκολύνει στο περπάτημα. Έχει τον Σταυρό και τον βασιλικό στο χέρι. Ακριβώς δίπλα του το πιο σβέλτο παιδί της ομάδας μας, για να προλαβαίνει τις αστραπιαίες κινήσεις άγιασης του ιερέα, κρατά την αγιαστούρα. Ένα χάλκινο δοχείο με καλά επικασσιτερωμένο το εσωτερικό του, που περιέχει τον Αγιασμό. Σ’ αυτό βουτά ο ιερέας τον βασιλικό και ραντίζει τους νοικοκυραίους και όλα τα δωμάτια των σπιτιών, ενώ τα παιδιά ψάλλουν το «Εν Ιορδάνη».
Όσοι βρίσκονται εκείνη την ώρα στο σπίτι σταυροκοπιούνται με γρήγορες κινήσεις, «ανασπάζουν» τον Σταυρό και φιλούν το χέρι του ιερέα. Όταν το νερό του Αγιασμού λιγοστεύει, ο …υπεύθυνος γεμίζει την αγιαστούρα ξανά και ξανά.
Κάποιοι, σύμφωνα με παλαιά συνήθεια του τόπου, ρίχνουν κέρματα στο αγιασμένο νερό, για να έχουν την ευλογία της εκκλησίας και η νέα χρονιά να είναι εύφορη και καρποφόρα, με υγεία και πολλά αγαθά. Άλλοι πάλι ρίχνουν τα χρήματα, κέρματα και χάρτινα, στον κουμπαρά, ένα μπρούτζινο κουτί σαν εκείνο που βρίσκεται στο παγκάρι των εκκλησιών. Το έχει κρεμασμένο στον ώμο του το μεγαλύτερο παιδί της ομάδας, που ακολουθεί τελευταίο στη σειρά. Κράτησα κι εγώ τον κουμπαρά, όταν είχα πια μεγαλώσει και πήγαινα στο Γυμνάσιο…
Εκτός όμως από τα χρήματα οι νοικοκυρές φιλεύουν τα παιδιά με διάφορα καλούδια, πορτοκάλια και μανταρίνια, σταφίδες, σύκα και γλυκές σκομαΐδες, (αξέχαστες του Παναγιώτη Φραγκούλη - Χανούτη και του Βασίλη Προβελεγγάτου - Πρόσφυγα), φτιαγμένες με αποξηραμένα σύκα, που έμοιαζαν με μεγάλα πλακουτσωτά βότσαλα!
Όταν γεμίσουν τα πολύχρωμα κεντητά ταγαράκια μας, υφασμένα στον αργαλειό, τρέχουμε να τα αδειάσουμε στο σπίτι του παπα - Μιχάλη και ξανά πίσω στην ομάδα, που είναι εύκολο να την εντοπίσουμε, μιας και γνωρίζουμε καλά το δρομολόγιό της. 
-      Πόσες φορές το άδειασες εσύ, ρε, το ταγάρι; ρωτά το ένα παιδί.
-      Πέντε! απαντά το άλλο.
-      Εγώ τέσσερις, αλλά θα σε περάσω, γιατί τώρα θα πάμε από τις θείες μου, ανταπαντά το πρώτο.
Για να μη λέμε ολοένα το «Εν Ιορδάνη» ψάλουμε και το Κοντάκιο της ημέρας, «Εν τοις ρείθροις σήμερον του Ιορδάνου». Στο τέλος του τροπαρίου, υπάρχει η φράση: «Σώσαι γαρ ήκω». Μια φορά κάποιο παιδί από την ομάδα, καθώς τελειώναμε το τροπάριο, στ’ αστεία ή στα σοβαρά δεν ξέρω, είπε: «Σώσε, Γαρύφω!». Ο Σ. τότε πετάχτηκε λέγοντας:
-      Ρε συ, λέει το όνομα της θειας μου!
Εμείς τότε σκάσαμε στα γέλια. Ο παπα - Μιχάλης το αντιλήφθηκε, μας έριξε μια αυστηρή ματιά και όλοι …μαζευτήκαμε. Όμως η ατάκα «έγραψε»! Γι’ αυτό, όποτε θέλαμε να γελάσουμε, την επαναλαμβάναμε στα κρυφά εμπλουτισμένη και με άλλα σχόλια…
Αλλά και κάποιος άλλος συμπολίτης μας, μακαρίτης σήμερα, ο Ν.Β. ήταν «απρόσεχτος» και έκανε το «γαρ ήκω» του τροπαρίου «Γαρύφω» και αμέσως του κόλλησαν το παρατσούκλι «έρχεται ο Γαρύφος».
Χρόνια αργότερα το γεγονός το συσχέτιζα με ένα απόσπασμα από το διήγημα του Αλ. Παπαδιαμάντη, «Ο σημαδιακός», που έλεγε: «Ο Καπετάν Θανασός δεν είχε μετρίας απαντήσεις. Ήθελε πλην του κοινού άσματος των Φώτων… το όλον δεκαπέντε άσματα. Πού να τα ορμαθιάσουν τόσα οι δύο αυτοσχέδιοι ψαλμωδοί;»
1.   Απόσπασμα από το ανέκδοτο βιβλίο μου: «Θεοφάνια στην Ερμιόνη».