Του Γιάννη Λακούτση
Πρωταπριλιάτικες φάρσες στον Τύπο
«Να μη μ’ ανοίξης σήμερα την άσπρη σου αγκαλιά,
μη με κυττάξης σήμερα με τα γλυκά σου βλέμματα
και μη μου πης πως μ’ αγαπάς…γιατ’ είν’ Πρωταπριλιά
και θα νομίζω, αγάπη μου, πως μου το λες στα ψέμματα».
Ιω. Πολέμης
Το
έθιμο της πρωταπριλιάτικης φάρσας δεν είναι ελληνικό. Μεταφυτεύτηκε στη χώρα
μας ακόμα και πριν την Επανάσταση. Ποιόν δρόμο ακολούθησε για να φθάσει εδώ δεν
είναι γνωστό, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε πως ήλθε μέσω των ναυτικών μας που
επισκέπτονταν τα ευρωπαϊκά λιμάνια.
Ο
ιδρυτής της εφημερίδας ΤΟ ΑΣΤΥ (1885) Μπάμπης Άννινος, ύστερα από πολύχρονες
έρευνες μας διαβεβαιώνει ότι τα πρωταπριλιάτικα ψέματα των εφημερίδων ήταν άγνωστα στην Ελλάδα του
Όθωνα. «Ανεδίφησα άλλοτε χάριν ετέρων μελετών μου τα φύλλα των εν Αθήναις
εκδιδομένων εφημερίδων από της συστάσεως σχεδόν του βασιλείου μέχρι της
Οκτωβριανής μεταπολιτεύσεως, και ουδέν ίχνος πρωταπριλιάτικης ειδήσεως ανεύρον
εις αυτά, Το φύλλον το εγκαινιάσαν την τακτικήν της κατ’ έτος δημοσιεύσεως του
πρωταπριλιάτικου ψεύδους ήτο η εν πολλοίς καινοτομήσασα Εφημερίς, του
Κορομηλά… Από τη 1η Απριλίου 1880 η πρωταπριλιάτικη είδησης
γενικεύθηκε στον Αθηναϊκό Τύπο και καθιερώθηκε και στη χώρα μας». Η παλαιότερη αναφορά που είναι γνωστή στο έθιμο αυτό, είναι το ποίημα του Αλεξ.
Σούτσου γραμμένο το 1831, « Η πρώτη Απριλίου η η ημέρα του ατιμώρητου ψεύδους».
Ήταν
τόσο επιτυχημένες οι φάρσες των παλαιών αθηναϊκών εφημερίδων και τόσο
πειστικές, που αν και το κοινό ήταν
προετοιμασμένο για το ψέμα της ημέρας
αυτής, διαβάζοντας τη «συνταρακτική είδηση» εντυπωσιαζόταν και παρέβλεπε το
ενδεχόμενο της πρωταπριλιάτικης φάρσας. Ο πόλεμος και η Κατοχή, δεν άφηναν
περιθώρια για κέφι και πρωταπριλιάτικα αστεία. Αμέσως όμως μετά την απελευθέρωση
το πρωταπριλιάτικο έθιμο αναβίωσε.
Ο μαχαραγιάς Εμ.
Χούρμουζ από την πόλη Αϊλιρπατώρπ
Πείνα
και δυστυχία βασίλευαν στην ερειπωμένη Ελλάδα, που μόλις άρχιζε να συνέρχεται
από την Κατοχή και τις πληγές του Δεκεμβρίου 1944.Λογικό ήταν λοιπόν να
προκαλέσει συγκίνηση και αναστάτωση η είδηση της εφημερίδας Ακρόπολις,
την 1η Απριλίου 1945 που αναφερόταν στην άφιξη του
βαθύπλουτου Ινδού μαχαραγιά Εμ. Χούρμουζ, ο οποίος είχε αναθέσει στην
εφημερίδα Η Καθημερινή,να συγκεντρώσει αιτήσεις ενδιαφερομένων, που θα
επιθυμούσαν να μεταναστεύσουν στην Ινδική πόλη Αϊλιρπατώρπ. Σε λίγο η οδός
Σωκράτους, που ήταν τα γραφεία της Καθημερινής, είχε πολιορκηθεί από
εκατοντάδες υποψηφίους, οι οποίοι συνωστίζονταν
και άρχισαν να φωνάζουν ότι θέλουν να δουν τον μαχαραγιά και να
υποβάλουν έγκαιρα την αίτηση μετανάστευσης.
Τότε
οι άνθρωποι της εφημερίδας κατάλαβαν περί τίνος πρόκειται και προσπάθησαν να
τους πείσουν ότι ήταν πρωταπριλιάτικη φάρσα, αλλά μάταια. Μέρα με τη μέρα
ο
όγκος των αιτήσεων όλο και μεγάλωνε. Ώσπου έπειτα από δέκα ημέρες η Καθημερινή
επανήλθε με ένα θυμωμένο σχόλιο με το οποίο καλούσε την Ακρόπολι να
πείσει τους αναγνώστες της ότι τα όσα είχε δημοσιεύσει στο φύλλο της 1ης
Απριλίου ήταν μια πρωταπριλιάτικη φάρσα. « Δεν υπάρχει κανείς εις τα γραφεία
μας μαχαραγιάς-δυστυχώς-, δεν πρόκειται να γίνη καμία αποστολή η μετανάστευσις
εργατών εις τας Ινδίας, δεν υπάρχει καμία πόλις του κόσμου ονομαζομένη Αϊλιρπατώρπ, διότι η λέξις αν διαβασθή
ανάποδα σημαίνει «Πρωταπριλιά», και το αστείον της κακής αυτής Πρωταπριλιάς, το
οποίον ενεπνεύσθη εις βάρος μας – αλλά και εις βάρος των πάσης ηλικίας
ανυπόπτων αναγνωστών της-η « Ακρόπολις» το πληρώνομεν ημείς με τον όγκον των
αιτήσεων, που εξακολουθούν ακόμη να φθάνουν εις τα γραφεία μας. Ας θελήση
λοιπόν η συνάδελφος να διαλύση την πλάνην των αναγνωστών της, διότι φαίνεται
ότι αι ιδικαί μας εξηγήσεις δεν φθάνουν μέχρις αυτών».
Το
όνομα Εμ. Χούρμουζ, που είχε δοθεί στον φανταστικό μαχαραγιά ήταν το πραγματικό
όνομα του αρχισυντάκτη της Καθημερινής, Αιμίλιου Χουρμούζιου.
Έτσι
τα όνειρα των Αθηναίων του 1945, για μια καλλίτερη ζωή, τέλειωσαν πριν ακόμη
αρχίσουν
Η
ΠΡΩΤΗ ΑΠΡΙΛΙΟΥ
Η
Η
ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΑΤΙΜΩΡΗΤΟΥ ΨΕΥΔΟΥΣ
(
Αλεξ. Σούτσου)
«
Είναι πρώτη Απριλίου η δική μας είν’η ημέρα
Να
σκορπίζωμεν τα λόγια ημπορούμεν στον αέρα
Και
να τάζωμεν εις όλους υπουργήματα μεγάλα,
Ν’
απατώμεν έναν κόσμον και να τάχωμεν καβάλα,
Ψεύστας
Υπουργούς μας λέγουν; Τους φωνάζομεν με θάρρος
Είναι
πρώτη Απριλίου, Κύριοι, και μη προς βάρος.
Έλληνες,
αι τόσων χρόνων και σφαγαίς σας και θυσίαις
είναι
άγιαις και θείαις.
Να
μην ήμεθα του έθνους Γραμματείς και Φαρισαίοι,
Μετ’
ολίγον ο καθείς σας στο χρυσάφι αν δεν πλέη!
Πλην
γελάτε, και ψευτάκους μας φωνάζετε με θάρρος
Είναι
πρώτη Απριλίου, Κύριοι, και μη προς βάρος.
Ξεύρετε
πως τόσους χρόνους άλλο δεν επιθυμούμεν
Παρά
σας ευτυχισμένους κ’ ελεύθερους να ιδούμεν;
Δια
σας το κοκκαλάκι ροκανίζομεν στην κώχη,
Και
δεν λέγομεν ποτέ μας σ’ ότι μας προβάλουν « όχι».
Πλην
γελάτε, και ψευτάκους μας φωνάζετε με θάρρος
Είναι
πρώτη Απριλίου, Κύριοι, και μη προς βάρος.
Μη
βιάζεσθε! Σταθήτε να περάσουν δυό τρείς χρόνοι,
Κ’
ύστερα τα θαύματά μας ο καθείς ας καμαρόνει.
Εις
τας θέσεις μας σταθείτε να στερεωθούμεν πρώτα,
Πλην
γελάτε, και ψευτάκους μας φωνάζετε με θάρρος
Είναι
πρώτη Απριλίου, Κύριοι, και μη προς βάρος.»
Αυτά
έλεγαν την πρώτην Απριλίου δύο τρείς
Υπουργίσκοι
μας ξυδάτοι.
«Κύριοι
κ’ εγώ τους είπα, είν’ ευγνώμων η πατρίς.
Και
στεφάνους δια τόσας εκδουλεύσεις σας φυλάττει.
Πλην
γελάτε, και ψευτάκον μ’ ονομάζετε με θάρρος
Είναι
πρώτη Απριλίου, Κύριοι, και μη προς βάρος…»
Δια
ταύτα οπού σας είπα εθυμώσατε κομμάτι,
Υπουργίσκοι
μας Πιλάτοι,
Και
με πάτε Άρον! Άρον! Στους Κριτάς την ίδιαν ώρα.
-Κύριοι
Κριταί, του ψεύδους η ημέρα είναι τώρα.
Στόλισα
τους Υπουργούς μας και τους τάψαλα με θάρρος
Πλην
την πρώτην Απριλίου κανείς λόγος έχει βάρος;
/ /
(Σε
υποσημείωση ,ο Σούτσος μας πληροφορεί ότι
«το
προκείμενον ποιημάτιον συνετέθη την πρώτην του Απριλίου
μηνός
1831. Κατ’αυτήν την ημέραν εκάστου έτους ως είναι γνωστόν,
επεκράτησεν
η συνήθεια ν’απατά εις τον άλλον χάριν παιδιάς». )
πηγή:
Πρωταπριλιάτικα και άλλες ευτράπελες ιστορίες. Εκδ. Ικαρος
