Δευτέρα 10 Δεκεμβρίου 2012

Το ΕΚΠΑ τίμησε με «Τριαντάφυλλα και γιασεμιά» την Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού

«Τριαντάφυλλα και γιασεμιά» είναι ο τίτλος του τιμητικού τόμου που εξέδωσε και παρέδωσε πρόσφατα το Πανεπιστήμιο Αθηνών στην καθηγήτριά του , ομότιμη καθηγήτρια, πλέον, του τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Ιδρύματος.
Ο τόμος περιλαμβάνει 35 μελέτες ελλήνων και ξένων έγκυρων νεοελληνιστών και συγκριτολόγων, οι οποίες συγκεντρώθηκαν προς τιμήν της διακεκριμένης καθηγήτριας ενόψει της συνταξιοδότησής της. 
Η Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού, όπως δήλωσαν οι συνάδελφοι της στην ειδική εκδήλωση που οργανώθηκε πρόσφατα στο Ιδρυμα, υπηρέτησε επί 43 χρόνια με υποδειγματική αφοσίωση τη διδασκαλία και την έρευνα στον χώρο της επιστήμης της.

Οι μελέτες που περιλαμβάνονται στον τόμο που της αφιερώθηκε καλύπτουν τα επιστημονικά πεδία με τα οποία ασχολήθηκε η τιμώμενη - τη Νεοελληνική Φιλολογία, τη Συγκριτική Φιλολογία, τη Θεωρία της Λογοτεχνίας - και αποτελούν κριτικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις του λογοτεχνικού κειμένου από διάφορες θεωρητικές αφετηρίες και με διάφορα μεθοδολογικά εργαλεία, οι οποίες συμβάλλουν στη μελέτη της ελληνικής αλλά και της ξένης λογοτεχνίας.

Το συλλογικό έργο εκδόθηκε από τις εκδόσεις Gutenberg με την επιστημονική επιμέλεια των καθηγητών Ζ. Ι. Σιαφλέκη και Ερασμίας-Λουίζας Σταυροπούλου και πλαισιώθηκε από
χαιρετισμούς του πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην υπουργού Παιδείας Γεωργίου Μπαμπινιώτη και του καθηγητή και πρώην γενικού γραμματέα του Πανεπιστημίου Παναγιώτη Κοντού.

Τις μελέτες υπογράφουν οι Εμμ. Κριαράς, Στυλιανός Αλεξίου, Κώστας Στεργιόπουλος, Δήμητρα Θεοφανοπούλου-Κοντού, Νάσος Βαγενάς, Μιχαήλ Πασχάλης, Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη, Maria-Alzira Seixo, Douwe Fokkema, Henri  Tonnet και άλλοι σημαντικοί καθηγητές.

Ο τόμος επιδόθηκε στην κυρία Μαρμαρινού κατά την εκδήλωση που έγινε στην αίθουσα τελετών του Ιδρύματος απο τον νυν πρύτανη Θεοδόση Πελεγρίνη, ο οποίος αναφέρθηκε στο έργο και στην προσωπικότητα της κυρίας Μαρμαρινού.

«Η Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού ανήκει στους πανεπιστημιακούς καθηγητές που σφράγισαν με το πέρασμά τους τον χώρο όπου υπηρέτησαν», είπε από την πλευρά του ο κ. Μπαμπινιώτης. «Τη θεωρώ υπόδειγμα μιας ισχυρής και ολοκληρωμένης γυναικείας προσωπικότητας που επάξια τιμάται από μαθητές, συναδέλφους και φίλους», πρόσθεσε.

Ο καθηγητής Συγκριτικής Φιλολογίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας κ. Σιαφλέκης, μιλώντας στην ίδια εκδήλωση, σημείωσε ότι «θέλοντας να αναδείξουμε τις αρετές της τιμωμένης, αποφασίσουμε να συγκροτήσουμε έναν τόμο ο οποίος θα αντανακλά την επιστημονική πορεία της, τους σταθμούς της και τα επιτεύγματά της».

Οσο για τον τίτλο «Τριαντάφυλλα και γιασεμιά», που δόθηκε στο έργο, όπως εξήγησε ο κ. Σιαφλέκης, «νομίζουμε πως του ταιριάζει, αν μάλιστα προσθέσουμε πως παραπέμπει υπαινικτικά και σε μια άλλη αγάπη της τιμωμένης, τον Παλαμά, αφού είναι παρμένος από τους δύο πρώτους στίχους του χαριτωμένου ποιήματος αρ. 5 από τη συλλογή "Οι πεντασύλλαβοι", αυτού που έχει ωραία μελοποιήσει ο ΜιχάληςΤερζής».   

Οι γάμοι της Φιλολογίας

Η ίδια η κυρία Μαρμαρινού, ευχαριστώντας στην αντιφώνησή της τους συναδέλφους της που γέμισαν το αμφιθέατρο του Ιδρύματος, επέλεξε να αναφερθεί σε ένα κείμενο του 5ου μ.Χ. αι. για να μιλήσει για την εποχή της κρίσης και για τις αξίες που χρειάζεται να επαναξιολογήσουμε.  

Γραμμένο στα λατινικά από τον Μαρτιανό Καπέλλα το κείμενο έχει τίτλο «De nuptiis Philologiae et Mercurii» («Οι γάμοι της Φιλολογίας και του Ερμή»). Πρόκειται για μια αλληγορία, όπου αφηρημένες έννοιες, ιδιότητες και αρετές προσωποποιούνται σε μορφές, γνωστές πολλές από αυτές από την ελληνική μυθολογία. Ιδού με λίγα λόγια η ιστορία:

Στα ουράνια δώματα οι θεοί αποφασίζουν να  παντρέψουν τον Ερμή και ο Απόλλων προτείνει για νύφη την Φιλολογία, ύστερα μάλιστα από συμβουλή της Αρετής, προσωποποιημένης φυσικά και αυτής. Ο Δίας, η Ηρα και όλοι οι άλλοι θεοί συμφωνούν, προκρίνουν μάλιστα τη Φιλολογία έναντι της Σοφίας και της Ψυχής, που αναφέρθηκαν και αυτές ως υποψήφιες, γιατί η κόρη Φιλολογία κατέχει όλη τη... σοφία της Σοφίας και γιατί η Ψυχή χρωστάει την ομορφιά της στην καλλιέργεια της Φιλολογίας.

Στη Γη, κατά τις γαμήλιες προετοιμασίες, συμπαραστέκονται στη Φιλολογία η Φρόνηση, η μητέρα της, και η Δικαιοσύνη, ενώ οι Μούσες ψάλλουν ύμνους προς τιμήν της. Στην ανοδική πορεία της προς τους ουρανούς, όπου θα γνωρίσει την αποθέωση, συνοδεύεται από τις τρεις Χάριτες, υποβαστάζεται από την Εργασία, τον Ερωτα για τη Φιλοσοφία, την Επιμέλεια και την Αγρυπνία, ενώ η Περιέργεια την ενθαρρύνει από το πίσω μέρος της ακολουθίας.

Φθάνοντας στους ουρανούς την υποδέχεται η Ηρα, προστάτις των γυναικών και του γάμου, με την ακολουθία της, την Ομόνοια, την Πίστη και την Αιδώ. Ο Απόλλων της προσφέρει ως γαμήλιο δώρο επτά νέες κοπέλες για να την υπηρετούν. Είναι οι Επτά Καλές Τέχνες: η Γραμματική, η Διαλεκτική, η Ρητορική, η Γεωμετρία, η Αριθμητική, η Αστρονομία και η Μουσική.

Είναι προφανές ότι, παρά την εξωτερική μυθιστορηματική μορφή και τον αλληγορικό χαρακτήρα, «Οι γάμοι του Ερμή και της Φιλολογίας» προβάλλουν στην πραγματικότητα την ανάγκη σφαιρικής παιδείας του ανθρώπου, παρατήρησε η κυρία Μαρμαρινού. Μια παιδεία που σήμερα μοιάζει να έχει χαθεί.

Κερδώος αλλά και Λόγιος

Κι αυτό γιατί, όπως είπε η κυρία Μαρμαρινού, ο αγγελιαφόρος των θεών και προπομπός των ψυχών στον δη, ο Λόγιος Ερμής, «στην εποχή μας λατρεύεται, δυστυχώς, μόνον ως κερδώος. Αλωνίζει υπό τη μορφή των πανίσχυρων σήμερα "αγορών" που καταργούν ιδεολογίες, υποσκελίζουν την πολιτική και δρασκελίζουν τα έθνη, αδιαφορώντας για την τύχη των λαών, την αξία των πολιτισμών και την αξιοπρέπεια των ανθρώπων».

Και όμως, παρατήρησε, «για εμάς τους φιλολόγους ο όρος "αγορά" σημαίνει βέβαια τον χώρο διακίνησης αγαθών, αλλά συγχρόνως, ίσως μάλιστα και πρωτίστως, παραπέμπει σε χώρο ελεύθερης έκφρασης ιδεών, απόψεων, θέσεων, σε έναν χώρο ισονομίας, ισηγορίας και  πραγματικής δημοκρατίας. Ετσι όπως νοείται και προβάλλεται σήμερα το περιεχόμενο του όρου "αγορά", και πάλι για εμάς τους φιλολόγους, δεν μπορεί παρά να συνδέεται, μοιραία, με την έννοια του αγοραίου, δηλαδή με την αντιπνευματική, απάνθρωπη και ψυχοκτόνο αντίληψη ότι όλα στη ζωή και στον κόσμο, ακόμα και ο έρωτας, μπορούν να αγοραστούν με τη δύναμη του χρήματος και ότι όλα μπορούν να μετατραπούν σε εμπόρευμα και να πουληθούν».

Και διερωτήθηκε «τι γίνεται όμως σήμερα και με τη Φιλολογία, εκείνη την ξακουστή σε θεούς και ανθρώπους κόρη, τη σύζυγο του Ερμή στη μυθιστορηματική αλληγορία μας;». Για να παρατηρήσει: «Η Φιλολογία, αντίθετα από την τότε αποθέωσή της, σήμερα ως επιστήμη γνωρίζει την απαξίωση μάλλον και την περιθωριοποίηση, κάτω από τις αδήριτες επιταγές του άμεσα χρήσιμου, του μετρήσιμου και του εμφανώς αποτελεσματικού».

Η κρίση των αξιών

«Εχω τη γνώμη ότι η κρίση που μαστίζει την εποχή μας, και δυστυχώς και την πατρίδα μας, δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι και κρίση αξιών, με την έννοια της επιβολής ορισμένων από αυτές επί του συνολικού ανθρωπίνως πράττειν. Και σκέφτομαι πως οι κρίσεις αυτές θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, αν οι ιθύνοντες σήμερα είχαν προνοητικότητα ανάλογη με αυτήν των ολυμπίων θεών, αυτών που κρατούσαν τότε στα χέρια τους τις τύχες των ανθρώπων και, παντρεύοντας τον Ερμή με τη Φιλολογία και δίνοντάς του ως προίκα τις αρετές της, είχαν  φροντίσει εγκαίρως να εξισορροπήσουν τις δύο πλευρές του γαμπρού, τη λόγια και την κερδώα, ή διαφορετικά, τις δύο κατηγορίες αξιών. Ας θυμηθούμε πως την ιδέα για αυτόν τον γάμο είχε ο Απόλλων, θεός του φωτός και της αρμονίας» ανέφερε η κυρια Μαρμαρινού.

«Τελειώνω με την ευχή ο γάμος αυτός να γίνει γρήγορα πραγματικότητα και στην εποχή μας, προς όφελος της αρμονίας και της ομορφιάς της ανθρώπινης ύπαρξης επάνω στη Γη. Οπως και τότε, στους γάμους της με τον Ερμή, έτσι και τώρα, για την επίτευξη αυτής της αρμονίας και αυτής της ομορφιάς καθοριστικός παραμένει, σε πείσμα των καιρών, ο ρόλος της Φιλολογίας. Της κατεξοχήν ανθρωπιστικής επιστήμης η οποία μέσα από τη μελέτη των κειμένων, όπου έχουν αποθηκευτεί και εξακολουθούν να αποθηκεύονται τα πιο εκλεκτά προϊόντα του ανθρωπίνου πνεύματος, και με κέντρο και διαρκές σημείο αναφοράς τον άνθρωπο, στοχεύει στην ψυχοπνευματική και ηθική ολοκλήρωσή του» κατέληξε.       
Πηγή:ΤΟ ΒΗΜΑ

Ευχαριστούμε τον κο Γ.Δημαράκη για την ενημέρωση