Ποιος θυμάται τον Φλαντανελά;

Του Γιάννη Λακούτση

( Αναγνωστικό  Ε’ Δημοτικού  1966)

Ένα από τα πιο  δραματικά  γεγονότα της  τελευταίας πολιορκίας της  Κωνσταντινούπολης, ήταν η  ναυτική σύγκρουση της 20^ης Απριλίου 1453 στον  Βόσπορο, μεταξύ  του Οθωμανικού  στόλου  και μιας  μικρής ναυτικής  μοίρας,  από  τρία   γενοβέζικα  πλοία  και  ένα  αυτοκρατορικό  φορτωμένο σιτάρι,   με  κυβερνήτη  κάποιον  Φλαντανελά.  Μία   πηγή  που  μιλά γι’  αυτή  τη ναυμαχία  στο  Βόσπορο,  είναι το κείμενο του Λατίνου

αρχιεπισκόπου Μυτιλήνης, Λεονάρδου, ο οποίος  καταγόταν  από  τη  Χίο.  Ο  Λεονάρδος  βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη  ως  συνοδός  του  ελληνικής  καταγωγής  καρδιναλίου Ισίδωρου,  ο  οποίος  ηγείτο  μικρού αποσπάσματος από τοξότες,  που έστειλε  ο Πάπας προς ενίσχυση της  Κωνσταντινούπολης.  Μια  εκτενής  

αναφορά,  του  Λεονάρδου,  προς  τον Πάπα,  τον  Αύγουστο  του 1453,  για  τα  γεγονότα  της  πολιορκίας, κρίθηκε  ως  σημαντική πηγή  και  αξιοποιήθηκε  κατάλληλα  από  μεταγενέστερους  συγγραφείς  οι οποίοι  έγραψαν  αντίστοιχα  κείμενα με την Άλωση. Ακολουθεί  ένα  απόσπασμα από αυτή  την  αναφορά:  «

Τα  δικά  μας  πλοία, υπό  τις  διαταγές  του  Γενοβέζου  Μαουρίτσιο  Καττανέο  τις  απέκρουαν.  Ο  Ντομένικο  ντε  Νοβάρα  και  ο  Μπατίστα  ντε  Φελιτσιάνο  και  οι  δύο  Γενοβέζοι  και  πλοιοκτήτες  αγωνίζονταν  με  πάθος.  Οι  καταπέλτες  έριχναν  τις  τρομερές  βολές  τους  και  από τα ψηλά  καταστρώματα  των  πλοίων  μια βροχή  από βλήματα  έλουζε  τα  πυκνά  αγκυροβολημένα τουρκικά  πλοία.  Το  αυτοκρατορικό  πλοίο  αμυνόταν  έξοχα.  Σε  βοήθεια  του  έσπευσε  ο  πλοιοκτήτης  Φραγκίσκος  Λεκανέλλα  (γνωστότερος  ευρύτερα  ως  Φλαντανελάς).  Οι  βομβάρδες  έκαναν  τρομερό   κρότο  και  οι  αλαλαγμοί  ήταν  ουρανομήκεις…».  Η κυριότερη διαφορά της  μαρτυρίας  Λεονάρδου  από τις  άλλες  πηγές, όσον  αφορά  στη  ναυμαχία  της  20^ης  Απριλίου, είναι  ότι ο  Λεονάρδος  αναφέρει  τα  ονόματα  των  κυβερνητών  των  πλοίων  που  πήραν  μέρος  σ’ αυτήν.  Εκτός  αυτού  όμως , μαθαίνουμε  και  για  τον  θρυλικό  Φλαντανελά. Από  όλες  τις  ελληνικές  πηγές  που  αναφέρονται  στα  γεγονότα  της  Άλωσης ,  η  μόνη  που  μνημονεύει  το  όνομα   του  κυβερνήτη  του  αυτοκρατορικού  πλοίου,  ονομάζοντάς τον  Φλαντανελά, είναι  το πολύ  μεταγενέστερο,  νοθευμένο  Χρονικό  του  Ψευδο- Φραντζή. * « Γενναιότερα  από  όλους  αγωνιζόταν  ο  κυβερνήτης  του  βυζαντινού   πλοίου,  ο οποίος  έτρεχε  από  την πρύμνη  στην  πλώρη  πολεμώντας  σαν  λιοντάρι  και  παρότρυνε  με  τις  φωνές  του  τους  συντρόφους  του  δίνοντας  τους  θάρρος». ( Ψευδο-Φραντζής,  V). 

Τον  Φλαντανελλά δεν  τον  γνώριζαν  ούτε  ο  Δούκας  ούτε  ο  Χαλκοκονδύλης, ούτε ο  Κριτόβουλος, ούτε  ο Φραντζής,  τέσσερις  ιστορικοί  οι  οποίοι  ζούσαν  την  ίδια  εποχή  με  την  Άλωση, γι  αυτό  και  δεν  τον  ανέφεραν,  επομένως  δεν  ήταν  έλληνας  ναυτικός  αλλά  Ιταλός  και  μάλιστα  Γενοβέζος, το  όνομα  του οποίου  εμφανίζεται  σε  αρκετά  γενοβέζικα  έγγραφα  αυτής  της  περιόδου. Είναι  πολύ  πιθανό  ότι  και  το πλοίο του  αυτοκράτορα  να  μην  ήταν  βυζαντινό  αλλά  ιταλικό  .  Εξάλλου,  το  Βυζαντινό  ναυτικό είχε  πάψει  να  υπάρχει.

(*Εκατό  χρόνια  μετά  τη  συγγραφή, το  «Χρονικό»  του  Φραντζή,  παραχαράσσεται. Βασικός  νοθευτής  είναι  ο  Μητροπολίτης  Μακάριος  Μελισσηνός ( μέσα 16^ου  αιώνα- αρχές  17^ου  αιώνα).  Τα κίνητρα  ιδιοτελή.  Ήθελε  να  αποδείξει,  ότι η  οικογένειά  του   ταυτιζόταν  με  τη  μεγάλη  γνωστή  οικογένεια  των  Μελισσηνών.  Έτσι  μπορούσε  να  διεκδικήσει  τις  μεγάλες  εκτάσεις  της  οικογένειας,  αλλά  και  τα  δικαιώματα  επί  της  Μονεμβασιάς).