Το μελτέμι του Αιγαίου: Ιστορική αναδρομή, αιτία δημιουργίας, ένταση και εποχή εμφάνισης του
Του Δρ. Νίκου Μαζαράκη, Φυσικού – Μετεωρολόγου, Καθηγητή Ναυτικής Μετεωρολογίας – Επιστημονικού συνεργάτης Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Αν και μικρή η χώρα μας στο μέγεθός της, η ποικιλομορφία του κλίματος και των καιρικών συνθηκών αποτελούν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στη διαμόρφωση του συνολικού καιρού στην περιοχή μας. Ένα λοιπόν από αυτά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά είναι και το μελτέμι, ο ισχυρός βόρειος άνεμος που πνέει στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου.
Ιστορική αναδρομή
Η πρώτη ιστορική γραπτή αναφορά για το μελτέμι έγινε στο έργο του Αριστοτέλη (384 – 322 πΧ) με τον τίτλο «Μετεωρολογικά» (σχ. 1). Στο έργο του αυτό, ο πατέρας της Μετεωρολογίας κάνει ιδιαίτερη αναφορά στους βόρειας διεύθυνσης ανέμους που πνέουν κατά τη διάρκεια του θέρους, δίνοντας τους την ονομασία «ετησίες», που
αποτελεί και τον Ελληνικό όρο που περιγράφει αυτό το τόσο σπουδαίο μετεωρολογικό φαινόμενο. Σύμφωνα λοιπόν με τον Αριστοτέλη οι άνεμοι αυτοί πνέουν μετά το θερινό ηλιοστάσιο, το οποίο είναι στις 21 Ιουνίου, και την Ανατολή του αστερισμού του «Κυνός» που ανατέλλει την 25η Ιουλίου και έχει ως πιο λαμπρό αστέρι τον γνωστό Σείριο. Κατά τον Εύδοξο (404 – 335 πΧ), σπουδαίο αρχαίο Έλληνα μαθηματικό (σχ. 2), οι ετησίες άνεμοι πνέουν από την 24η Ιουλίου έως και την 31η Αυγούστου. Αυτές οι δύο αναφορές αποτελούν ουσιαστικά και τις πρώτες καταγεγραμμένες παρατηρήσεις του φαινομένου, το οποίο στην πάροδο των αιώνων άλλαξε όνομα και πλέον στις μέρες μας περιγράφεται ως μελτέμι. Ο όρος αυτός αποτελεί Τουρκική λέξη, μερικοί όμως υποστηρίζουν ότι η ρίζα της είναι λατινική και προέρχεται από τον συνδυασμό των λέξεων mal tempo που σημαίνει άσχημος καιρός. Ωστόσο στην καθομιλουμένη οι νησιώτες μας χρησιμοποιούν ονομασίες όπως «καπελλάτος» όταν παρασέρνει καπέλα από τα κεφάλια των περιπατητών, «καρεκλάτος» όταν ρίχνει κάτω τις καρέκλες στα καφενεία, «τραπεζάτος» όταν αναποδογυρίζει τραπέζια και «καμπανάτος» όταν προκαλεί ταλάντωση στις καμπάνες, για να περιγράψουν όχι μόνο το μελτέμι αλλά γενικά τους ισχυρούς ανέμους που πνέουν για πολλές ημέρες κάθε χρόνο στη θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου. Μία πιο «ποιητική» περιγραφή πάντως του μελτεμιού μας την έδωσε πρόσφατα ο Φώτης, ένας φίλος ψαράς από τη Μονεμβασιά που περιέγραψε το μελτέμι ως το λίπασμα της θάλασσας, αφού τα ρεύματα που δημιουργούνται όταν πνέει, αναμοχλεύουν τον βυθό, παράγοντας έτσι τροφή για τα ψάρια, με αποτέλεσμα και οι ψαριές τα καλοκαίρια με μελτέμι να είναι καλύτερες.
Περισσότερα στην πηγή
