Σάββατο 8 Οκτωβρίου 2022

Οι εφημερίδες των στρατιωτών του Μικρασιατικού Μετώπου Του Γιάννη Λακούτση



Του Γιάννη Λακούτση

«Οι χειρόγραφες εφημερίδες εκδόθηκαν, για τον ίδιο λόγο που εκδόθηκε και η πρώτη εφημερίδα στην Αμβέρσα το 1605 «Niewe Tizdigen», θέλοντας να διασκεδάσει την πλήξη και την ανία των Αμβερσιανών τον καιρό που πολιορκούνταν από ξηράς και ποταμού», γράφει ο Κ Παπαλεξάνδρου στο περιοδικό ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ στο τεύχος του Φεβρουαρίου του 1929.Από την πλήξη και την ανία εφύτρωσαν και οι εφημερίδες του Μικρασιατικού Μετώπου στα 1921-22.Είχε επιστρέψει ο στρατός από την εκστρατεία του Σαγγάριου.Πολεμικές επιχειρήσεις δεν γίνονταν. Εφημερίδες από την Αθήνα έφθαναν αργά. Η κοινωνία αυτή των «αποίκων σε ερημονήσι», είχε τις ανάγκες της, μια από αυτές ήταν η επικοινωνία των μελών της. Έτσι εκδόθηκε η πρώτη εφημερίδα του Μετώπου. Αμέσως άρχισαν να ξεπετιούνται και άλλες, περίπου είκοσι συνολικά. Οι τίτλοι όλων των εφημερίδων ανέφεραν το Σώμα που έβγαιναν, ήταν μάλλον σατυρικοί και δεν κυκλοφορούσαν έξω από το Σώμα. Οι εκδότες ήταν στρατιώτες η υπαξιωματικοί γραφείς.

Συνεργάτες οι «καλύτεροι λόγιοι του Σώματος». Σε μια η δύο από αυτές, υπήρχαν και ίχνη λογοκρισίας, «αράδες σβησμένες με μαύρη σινική μελάνι», οι περισσότερες από αυτές ήταν χειρόγραφες, μερικές γραφομηχανημένες, τα αντίτυπα που έβγαζαν ήταν ανάλογα με τις  ανάγκες, το πολύ διακόσια.

Οι περισσότερες μοιράζονταν δωρεάν στους γραμματισμένους του Σώματος.

Μερικές είχαν ορίσει συνδρομή μία η δύο κόλλες χαρτί γραψίματος για να εξασφαλισθεί η εκτύπωση. Έβγαιναν κάθε εβδομάδα συνήθως Κυριακή. Μόνο «Η Καραβάνα» ήταν δισεβδομαδιαία. Ήταν εφημερίδες μαζί και περιοδικά.

Όλες σχεδόν εικονογραφημένες από ερασιτέχνες σκιτσογράφους και ζωγράφους.

Η ύλη ήταν σατυρική αφού έβγαιναν για ψυχαγωγία. «Ο,τι δημοσιευόταν ήταν μίμηση  και μάλιστα κακών προτύπων μίμηση. Χρονογραφήματα τραβηγμένα στο σαχλότερο ή σαχλά άρθρα γυρισμένα στην αρλούμπα. Ποιήματα σατυρικά, επιστολές γυναικών νεόπλουτων που «σκότωναν» και τα ελληνικά και τα γαλλικά, επιστολές δασκάλων σε γελοία καθαρεύουσα, αγγελίες αστείες. Σατιρίζονταν διάφοροι τύποι ή παρατράγουδα που γίνονταν στο Μέτωπο». Έγραφαν για τους καημούς τους, την προσμονή της απόλυσης, την πίκρα για την λησμονιά συγγενών και φίλων, το άθλιο συσσίτιο, τις ψείρες που είχαν γεμίσει το κορμί τους.

Η ΨΥΡΕΣ

Αν μ’ ερωτάς για το στρατό/ δεν εβαρέθηκ’ άλλο
μόνο της ψύρας το κακό/πούνε κακό μεγάλο.
Στον ήλιο  σαν κάθισα/τα ρούχα μου ν’ αλλάξω
τα χέργια μου εκούρασα/τις ψύρες για να σπάξω.
Εδώ σκοτώνω κόκκινες /και παρά πέρα μαύρες
μα τι τα θέλεις το πρωί /ξαναφυτρώνουν άλλες
Μα ειν’ ακαταμέτρητες που δεν τις τελειώνω
τέλος και καθημερινώς/ολ’απ’αυτές σκοτώνω.
Βγαίνω μια μέρα στο γιατρό /πα να τον ρωτήσω
μήπως υπάρχει γιατρικό /της ψύρες να ψοφίσω.
Μα κείνος μου απήντησε /Γιατί ρε πατριώτη
η ψύρες είναι σύντροφος /στο κάθε στρατιώτη.
Νυστάζω θέλω να κοιμηθώ /και στρώνω τη κουβέρτα
κι επάνω ψύρες βρίσκονται /και παίζουνε πασέτα.
Σκοτώνω Σύνταγμα παιδιά /και τάγμα παρά πέρα
και μεραρχία ολάκερη /βρίσκω την άλλη μέρα.
                                   « Ψ. ΡΙΑΡΗΣ»

Ο  «ΑΡΑΜΠΑΣ» ήταν το μόνο περιοδικό. Το έβγαζαν στον 2ο λόχο Τηλεγραφητών του  Β Σώματος Στρατού. Πολυσέλιδο έως 12 σελίδες. Δίπλα στον τίτλο πετεινός επάνω σε έναν αραμπά χαιρετίζει με το λάλημα του την ανατολή του ήλιου. Το πρώτο φύλλο βγήκε μάλλον τον Φλεβάρη του 1922.Δημοσιεύει τοπία και σκίτσα ερασιτεχνών ζωγράφων του Μετώπου. Μοιραζόταν δωρεάν. Προκήρυξε διαγωνισμό για το μεγαλύτερο ψέμα και το βραβείο το έδωσε στην Αθηναϊκή εφημερίδα    «Εσπερινή», που είχε γράψει πως ανακαλύφθηκε μεταλλείο χρυσού.Στο φύλο 3 Απριλίου 1922 δημοσιεύει μεταξύ άλλων και το παρακάτω σατυρικό ποίημα.



Γαλόνια λέει καινουργή να φέρουν οι βαθμοφόροι
-Μάλιστα να πάρουμε!
Μα που δεν έχουμε λεπτό
-Πάρτε τα όλα βερεσέ
και τα κρατάμε απ’ το μισθό
Εις συμβούλιον λοιπόν εκάλεσα /συννάδελφους βαθμοφόρους
δια το νομοσχέδιον /και για τους νέους όρους.
Λοιπόν αποφασίσαμε/γαλόνια να φορέσουμε
και όπως την τόσον δύσκολον /θέσιν αντεπεξέλθoυμε
Αντί τριών δραχμών /που τάχε η καντίνα
με μια-μισή πήρα μισό /και μου επήγε φίνα.
Και τώρα πια ευρίσκομαι /εν τάξει και ευπρεπεία
φορώντας τα καινούργια μου /γαλόνια στη μανδύα.



Η «Εφημερίς των χαρακωμάτων» εβδομαδιαία του 34ου Συντάγματος, βγήκε τον Μάιο του 1922.Τετρασέλιδη σε χαρτί του γραψίματος.

Η «Καραβάνα» της V Μεραρχίας πρωτοβγήκε αρχές Απριλίου 1922 σε χαρτί γραφομηχανής (δύο κόλλες γραμμένες από τη μια μεριά πιασμένες με καρφίτσα)Η τιμή ήταν 30 λεπτά το φύλλο και η συνδρομή δύο δραχμές τον μήνα.

Ανάλογες ήταν: «Νέα Ημέρα» «Φερετζές»,  «Σούσουρο», «Καρακάξα»,«Λόγχη» «Το τσαρούχι», «Σκαπάνη», «Σαγγάριος» (παφλάζοντας με τα κύμματα της καυστικής σατύρας), «Φορείον» της 10ης Μοίρας τραυματιοφορέων, που όριζε τιμή κάθε φύλλου, ένα κουτί «κόνεως φθειροκτόνου» και συνδρομή την επιστροφή του φύλλου. Η «Μανιβέλα» κάποιας μοίρας αυτοκινήτων, από τις παλαιότερες.

Το «Πυρ».Είχε Διευθυντή, αρχισυντάκτη, διαχειριστή και η συνδρομή ήταν 3δραχμές το τρίμηνο για τους οπλίτες και 6 δραχμές για τους αξιωματικούς.

«Η Αρβύλλα» (Εβδομαδιαία σατυρική φανταριστική επιθεώρηση του Μετώπου) ήταν η πρώτη εφημερίδα που κυκλοφόρησε στο Μέτωπο 5 Δεκεμβρίου 1921.      Δισέλιδη, χειρόγραφη βγαλμένη σε πολύγραφο. Δίπλα στον τίτλο μια αρβύλα από όπου ξεπετιέται ένα κεφάλι φαντάρου με πένα στο αυτί. « Η ΦΟΥΝΤΑ» όργανο

των υπαξιωματικών των ευζώνων του Πλαστήρα. Πρωτοκυκλοφόρησε χειρόγραφη τον Φεβρουάριο του 1922, εξασέλιδη. Τίτλος με μπλε και κόκκινο μολύβι, ένα φέσι

κόκκινο και φούντα μπλε. Κάτω από τον τίτλο: Διεύθυνσις: Θ.Μαλαβέτα, βγαίνει: όταν βαριέται να κάθεται μέσα, γραφεία: εις τα νεόδμητα γραφεία της χαράδρας, τιμή: ακόμα δεν την έχασεν
«Η ΦΟΥΝΤΑ» γιατί είναι μικρή, συνδρομαί :όποιος

διαβάζει να μας στέλνει μια κόλλα του παρόντος μεγέθους. Στις μέσα σελίδες έχει πεζά και έμμετρα πειράγματα και στο τέλος η αγγελία: «Ζητούνται αναγνώσται για την εφημερίδα μας». Ο «Κόκκινος φρουρός», εκδιδόταν παράνομα στην Σμύρνη,

στο Σύνταγμα τηλεγραφητών, από ομάδα Κομμουνιστών στρατιωτών. Η ομάδα αυτή έβγαζε και τον «Μποεμιό», καμουφλαρισμένο όργανο προπαγάνδας. Για την δράση τους αυτή φυλακίστηκαν με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας.



(1. «Αι εφημερίδες του μετώπου» (Κ Παπαλεξάνδρου, περιοδ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ Φεβρ. 1929. 2) Ε.Λ.Ι.Α (Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο)