Δευτέρα 6 Δεκεμβρίου 2010

Το παιγνίδι στην Αρχαιότητα.

Του Γιάννη Λακούτση
          Το παιγνιδι στην Αρχαιότητα.

"Το παιγνίδι είναι έκφραση του υποσυνείδητου και της φαντασίας του παιδιού"
(ΦΡΟΫΝΤ)
 Ως μία από τις σημαντικές ασχολίες του παιδιού, το παιχνίδι, είναι στενά συνδεδεμένο με την παιδική ηλικία, της οποίας αποτελεί κύριο γνώρισμα.Θεωρείται επίσης πρωταρχικός παράγοντας ανάπτυξης και αναγνωρίζεται παγκοσμίως, ως καθοριστική επιρροή στη διαδικασία μάθησης. Η επίδραση που ασκεί το παιχνίδι, εχει διερευνηθεί επανειλημμένως από επιστήμονες, κυρίως λόγω των ποιοτικών αλλαγών που επιφέρει στον ψυχισμό του παιδιού αλλά και στον χαρακτήρα του. Απο βρέφος ακόμη, το παιδί ξεκινάει την εξερεύνηση του κόσμου μέσα απο το παιχνίδι.Οι κουδουνίστρες, τα μαλακά ζωάκια που βγάζουν ήχους, είναι τα πρώτα παιχνίδια μέσα απο τα οποία το παιδί αρχίζει να εξερευνά το περιβάλλον. Παρατηρώντας τα, το βρέφος εξασκεί την αντίληψή του καθώς απομνημονεύει σιγά-σιγά τα χρώματα,τα σχήματα,αρχίζει να προσανατολίζεται στο καινούργιο και αναπτύσει τις αισθήσεις του.
   Η διαχρονική παρουσία των παιχνιδιών και η αντιστοιχία μεταξύ των παιχνιδιών αρχαίων και των νεότερων Ελλήνων, ανιχνεύεται μέσα απο πηγές, όπως το " Ονομαστικόν" του Πολυδεύκους.Στίς παραστάσεις των αρχαίων αγγείων, απεικονίζονται επίσης γνωστά παιχνίδια, όπως το σχοινάκι, ο χαρταετός, οι κούνιες, τα ζάρια κ.α, για τα οποία δεν υπάρχουν πληροφορίες στα αρχαία κείμενα. Στα παιδιά δίνονταν όπως και σήμερα, παιχνίδια κατα τη γέννηση (οπτήρια), την επέτειο της γέννησης (γενέθλιοι δόσεις), κατά την Πρωτοχρονιά (επινομίδες), κατά την μύηση του παιδιού σε ορισμένη λατρεία και σε άλλες ευκαιρείες. Οι πλαταγώνες, πλαταγαί, ή σείστρα, ήταν ενα παιχνίδι που επινόησε, ισως, ο μεγαλύτερος μηχανικόςτου Ε' π.χ αιώνα, Αρχύτας. Ηταν κύκλοι με κουδουνάκια, αγγεία η κούφια είδωλα γεμάτα με μπίλιες για να κουδουνίζουν (κουδουνίστρες).Τέτοια παιχνίδια εχουν ερθει στο φως με ανασκαφές.Άλλα παιγνίδια είναι: η Μυίνδα (η τυφλόμηγα). Ο τροχός ή κρικηλασία (το τσέρκι ή κανάρι). Ο στρόμβος (η σβούρα). Το πέταυρον ( η τραμπάλα). Το αρτιάζειν (μονά ζυγά). Η ακινητίνδα ( στρατιωτάκια ακούνητα, αμίλητα, αγέλαστα). Το κολαβίζειν ή κολαβισμός (το μπιζ). Η
σχοινοφιλίνδα (το λουρί της μάνας). Ο ασκολιασμός (το κουτσό). Η απόρραξις (το τόπι). Η ουρανία ή ουράνια (τα μήλα). Η αποδιδρασκίνδα ή κρυπτίνδα (το κρυφτό). κερητίζειν (είδους χόκευ). Η Βασιλίνδα: Δεν υπάρχουν στοιχεία αναλυτικότερης περιγραφής του παιγνιδιού.Μελετητές υποστηρίζουν πως το παιγνίδι κλέφτες και αστυνόμοι εχουν στοιχεία απο την Βασιλίνδα.
 Η Στρεπτίνδα: Τοποθετούσαν χάλκινο νόμισμα ή όστρακο στο εδαφος και η προσπάθεια των παικτών ήταν να χτυπήσουν το νόμισμα ή το όστρακο με κάποιο άλλο νόμισμα ή όστρακο έτσι ώστε να το αναποδογυρίσουν. Το παιγνίδι αυτό παιζόταν μεχρι τη δεκαετία του 1960 και ονομαζόταν " τσούκος". Ο εφεδρισμός: Ο εφεδρισμός ή αγκοτύλη ή ιππάς ήταν το παιχνίδι κατα το οποίο, προσπαθούσαν με μία πέτρα ή άλλο αντικείμενο σφαιρικού σχήματος,να χτυπήσουν μια άλλη πέτρα, η οποία είχε τοποθετηθεί σε κάποα απόσταση απο το εδαφος. Αυτός ο οποίος κατάφερνε να χτυπήσει την πέτρα, ήταν ο νικητής . Ο ηττημένος, ήταν υποχρεωμένος να δέσει πίσω απο τη μέση του τα χέρια του (πλέκοντας τα δάχτυλά του)και να δεχτεί τα γόνατα του νικητή πανω σε αυτά. Να τον μεταφέρει μέχρι το σημείο στο οποίο βρισκόταν η πέτρα, την οποία προηγουμένωςείχαν χτυπήσει, ενω κατα τη μεταφορά αυτή ο νικητής κάλυπτε τα μάτια του ηττημένου με τις παλάμες του.

H μηλολόνθη: Στο παιγνίδι αυτό οι παίχτες χρησιμοποιούσαν ένα ζώο κατά πάσα πιθανότητα πτηνό, το οποίο ονομαζόταν μηλολόνθη. Ονομαζόταν ετσι είτε γιατι σύχναζε στις ανθισμένες μηλιές είτε γιατι γεννιόταν κατά την εποχή της άνθησης των μήλων. Το ζώο-πτηνό συλλαμβανόταν και στο πόδι του δενόταν νήμα από λινάρι. Στη συνέχεια αφηνόταν να πετάξει, το νήμα ακολουθούσε το ζώο-πτηνό σχηματίζοντας ελικοειδές σχήμα. Ό,τι δηλαδή έκαναν μέχρι πρόσφατα τα παιδιά με τα τζιτζίκια, που έμπηγαν μικρό φύλλο ή φτερό και τα άφηναν ελεύθερα. Ο επιστρακισμος: Το παιγνίδι αυτο παιζόταν στην άκρη της θάλασσας η λίμνης και εξακολουθεί να παίζεται και σήμερα ως εξής: Σχεδόν παράλληλα προς την επιφάνεια της λίμνης και σχεδόν εφαπτόμενη σ αυτή, εκσφενδονίζονταν μικρή πλακερή πέτρα και μετρούσαν τον αριθμό των πηδημάτων της μέχρι να βυθιστεί. Νικητής ήταν αυτός που θα πετύχαινε τον μεγαλύτερο αριθμό πηδημάτων κατά τη διαδρομή της πέτρας.

Ολα αυτά και ακόμη πολλά περισσότερα μπορεί να πληροφορηθεί ο αναγνώστης, απο το λεύκωμα του Γιώργου Σαγώνα, με τίτλο "ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ παιγνίδια".