ΟΧΙ!: Μια εύστοχη δημοσιογραφική έμπνευση
Του Γιάννη Λακούτση
ΠΡΑΚΤΙΚΟΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΣΤΗ ΡΩΜΗ, 15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940
Προεδρία: Μπ. Μουσολίνι. Μετέχοντες: Υπουργός των Εξωτερικών Κόμης Τσιάνο, Υπουργός Στρατιωτικών Στρατηγός Σοντού, Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατάρχης Μπαντόλιο, Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Στρατού Στρατηγός Ροάττα, Τοποτηρητής Αλβανίας Τζακομόνι, Αρχιστράτηγος των εν Αλβανία δυνάμεων, Πράσκα.
ΝΤΟΥΤΣΕ: Σκοπός της συσκέψεως είναι να καθορισθούν αι λεπτομέρειαι της δράσεως την οποίαν, γενικώς ειπείν, απεφάσισα να αναλάβω κατά της Ελλάδος.Η δράσις αύτη, εις μίαν πρώτην φάσιν, δέον να έχει αντικειμενικούς σκοπούς και ναυτικούς και χερσαίους. Οι εδαφικοί σκοποί είναι να καταλάβωμεν τούτο μεν ολόκληρον την έναντι των Ιονίων νήσων ακτήν, ως και τας νήσους αυτάς ( Ζάκυνθον, Κεφαλληνίαν, Κέρκυραν), τούτο δε την Θεσσαλονίκην… Η Δευτέρα φάσις, μεταγενεστέρα, ή και σύγχρονος προς την προηγουμένην, είναι η κατάλυψις ολοκλήρου της Ελλάδος, ίνα τεθή αύτη εκτός μάχης και ίνα βεβαιωθώμεν ότι καθ’ οιονδήποτε περίπτωσιν θα παραμείνη εις το πολιτικο-οικονομικόν μας χώρον. Αφού καθώρισα ούτω το ζήτημα, απεφάσισα και την ημερομηνίαν, η οποία κατά την γνώμην μου δεν δύναται να βραδύνη ούτε επί μίαν ώραν: Την 26ην του παρόντος μηνός…Ποία είναι η ψυχική κατάστασις του Ελληνικού πληθυσμού;
ΤΖΑΚΟΜΟΝΙ: Φαίνεται σοβαρώς αποκαρδιωμένος.
ΤΣΙΑΝΟ: Υπάρχει είς σαφής διαχωρισμός μεταξύ του πληθυσμού και μιας ιθυνούσης τάξεως, πολιτικής και πλουτοκρατικής, η οποία εμπνέει την αντίστασιν και καλλιεργεί το αγγλόφιλον πνεύμα. Η μικροτάτη αύτη τάξις είναι πλουσιωτάτη. Ο λοιπός πληθυσμός είναι αδιάφορος προς όλα τα γεγονότα, περιλαμβανομένης και της εισβολής μας.
ΤΖΑΚΟΜΟΝΙ: Επέδρασαν πολύ επί του Ελληνικού πληθυσμού αι ειδήσεις τας οποίας μετέδωσα περί ύψους των ημερομισθίων εις Αλβανίαν.
ΝΤΟΥΤΣΕ: Καλώ τον διοικητήν των εις Αλβανίαν δυνάμεων να εκθέσητην στρατιωτικήν κατάστασιν.
ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Προητοιμάσαμεν μίαν επιχείρησιν κατά της Ηπείρου δια την 26ην, και αύτη εμφανίζεται υπό αισιωτάτους οιωνούς. Η γεωγραφική θέσις της Ηπείρου δεν ευνοεί την δυνατότητα επεμβάσεως και άλλων ελληνικών δυνάμεων, καθόσον από της μιας πλευράς υπάρχει η θάλασσα και από της άλλης είς αδιάβατος ορεινός όγκος, Το θέατροντούτο αγώνος μας επιτρέπει μίαν σειράν κυκλωτικών κινήσεων κατά των Ελληνικών δυνάμεων, υπολογιζομένων εις 30.000 άνδρας περίπου…
ΝΤΟΥΤΣΕ: Πόσας δυνάμεις έχετε;
ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Περίπου 70.000 άνδρας και επί πλέον τα ειδικά τάγματα. Συνεπώς έναντι του αντιπάλου, διαθέτοντος περίπου 30.000 άνδρας, έχομεν υπεροχήν δύο προς ένα…Διά την προέλασίν μας εις Αθήνας βάσις των πάντων είναι η κατάληψις της Ηπείρου και του λιμένος της Πρεβέζης.
ΝΤΟΥΤΣΕ: Γνωρίζετε ποίον είναι το ηθικόν των Ελλήνων σρατιωτών;
ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Δεν είναι άνθρωποι που να τους αρέσει να μάχωνται.
ΝΤΟΥΤΣΕ: …Χρειάζεται όμως ένα επεισόδιον το οποίον να μας καταστήση δυνατόν να είπωμεν ότι εισερχόμεθα δια να επιβάλωμεν την τάξιν…
ΤΖΑΚΟΜΟΝΙ: Εγώ δύναμαι να δημιουργήσω
κάτι εις τα σύνορα:επεισόδια μεταξύ Τσαμουριωτών και Ελληνικών αρχών.
ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Έχομεν εις την διάθεσίν μας όπλα και βόμβας γαλλικάς δια να σκηνοθετήσωμεν μίαν επίθεσιν.
ΤΣΙΑΝΟ: Πότε θέλετε να λάβη χώραν το επεισόδιον;
ΝΤΟΥΤΣΕ: Tην 24ην… Πρέπει να δημιουργήσωμεν αυτό το «άλλοθι», εις τρόπον ώστε να δυνάμεθα να είπωμεν: « Δεν γίνεται πλέον τίποτε. Θέλετε να βοηθήσετε ανθρώπους που είναι ήδη ηττημένοι;» Αυτό θα ηδύνατο να ισχύσει απέναντι των Τούρκων, ακόμη και απέναντι των Άγγλων.
ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Η ενέργεια προετοιμάσθη εις τρόπον ώστε να δώση την εντύπωσιν ραγδαίας επιτυχίας εντός ολίγων ημερών…
ΝΤΟΥΤΣΕ: Θα ρίψωμεν εις τας επιχειρήσεις 400 αεροπλάνα, ίνα καλύψωμεν την ενδεχομένην αγγλικήν αρωγήν.
ΜΠΑΝΤΟΛΙΟ: Πρέπει να καταλάβωμεν ολόκληρον την Ελλάδα, αν θέλωμεν να ρυθμισθή το πρόβλημα. Προς τούτο απαιτούνται είκοσι μεραρχίαι, ενώ εις Αλβανίαν έχομεν εννέα και μίαν ιππικού. Είναι φανερόν ότι υπό τας συνθήκας αυτάς χρειάζονται τρείς μήνες… Εγώ θα εθεώρουν μάλλον επείγουσαν την προέλασιν προς Αθήνας παρά προς Θεσσαλονίκην, εφ’ όσον ιδίως δεν φαίνεται πιθανή αγγλική απόβασις εις Θεσσαλονίκην.
ΤΣΙΑΝΟ: Πολλώ μάλλον εφ’ όσον είναι πιθανή η βουλγαρική επέμβασις.
ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Κατόπιν εξ Αθηνών διασχίζομεν την Ελλάδα και φθάνομεν εις Θεσσαλονίκην αναχωρούντες εκ της πρωτευούσης…
ΝΤΟΥΤΣΕ: Αποδίδω κάποιαν σημασίαν εις την αλβανικήν συμβολήν, τόσον εις τακτικά στρατεύματα όσον και εις συμμορίας.
ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Παρουσιάσαμεν έν σχέδιον εν προκειμένω. Θα ηδύνατο να οργανωθούν συμμορίαι 2.500-3.000 ανδρών, πλαισιωμέναιμε αξιωματικούς μας.
ΤΖΑΚΟΜΟΝΙ: Αι αιτήσεις είναι άπειροι. Αλλά δεν πρέπει να στείλωμενπολλούς Μουσουλμάνους, εκ φόβου πολυαρίθμων εκδικήσεων εκ μέρους των.
ΝΤΟΥΤΣΕ: Πώς οπλίζετε τας συμμορίας;
ΒΙΣΚΟΝΤΙ ΠΡΑΣΚΑ: Με τινα μυδραλλιοβόλα ελαφρά και με βόμβας…
ΝΤΟΥΤΣΕ: Ας ανακεφαλαιώσωμεν: Επίθεσις εις Ήπειρον. Πίεσις προς Θεσσαλονίκην και εις δευτέραν φάσιν προέλασις εις Αθήνας.
Η απόφαση είχε ληφθεί. Το πολεμικό συμβούλιο της 15ηςΟκτωβρίου καθώρισε και την ημερομηνία της επίθεσης: 26 Οκτωβρίου.Ο Αρχηγός του Γενικού Επιτελείου, Μπαντόλιο, επέμενε να αναβληθεί δύο- τρείς μέρες. Ο Ντούτσε διάλεξε την 28η Οκτωβρίου . Ήταν η επέτειος της «πορείας προς τη Ρώμη», η μέρα του Φασισμού. Αλλά ήταν επίσης και η 23η επέτειος του Καπορέττο, (1917),της μεγαλύτερης ιταλικής πανωλεθρίας που αναφέρει η ιστορία.
Στην Αθήνα, όταν στις τρείς το πρωί, την ώρα των κακοποιών, ο Ιταλός πρεσβευτής, Εμανουέλε Γκράτσι, επιστρέφοντας από το μπριτζ της Κας Βλαστού, εχτύπησε την πόρτα του σπιτιού της Κηφισιάς, η νύχτα είχε πέσει πάνω σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Η Αυστρία, η Τσεχοσλοβακία είχαν παραδοθεί αμαχητί. Η Πολωνία άντεξε 18 μέρες, η Δανία δεν έριξε ούτε τουφεκιά, η Νορβηγία κράτησε ένα μήνα, η Ολλανδία 4 μέρες, το Βέλγιο συνθηκολόγησε σε 18 μέρες, η Γαλλία με τον νικητή του Βερντέν σε 38 μέρες, τα τρία Βαλτικά κράτη αμαχητί, η Ρουμανία άφησε να διαμελισθεί δίχως άχνα, πριν πέσει στην αγκαλιά των Γερμανών…Ο άνθρωπος που άνοιξε την πόρτα στον Γκράτσι πλησίαζε να κλείσει τα εβδομήντα του χρόνια. « Είμαι ένα τορπιλισμένο καράβι», έγραφε στο ημερολόγιό του ένα περίπου χρόνο πριν από την «Έλλη». Εδιάβασε με προσοχή το τελεσίγραφο. Δεν εχτύπησε το χέρι του πάνω στο γραφείο. Δεν ώρθωσε το ανάστημά του (« ήταν και κοντός»). Σήκωσε τα γαλανά του μάτια απ’ το χαρτί-πίσω απ’ τα ματογυάλια. Τα χέρια που κρατούσαν το χαρτί έτρεμαν ελαφρά και μέσα από τα γυαλιά έβλεπα τα μάτια να βουρκώνουν, όπως συνήθιζε όταν ήταν συγκινημένος. Όταν τελείωσε την ανάγνωση, με κοίταξε κατά πρόσωπο και μου είπε με φωνή λυπημένη αλλά σταθερή: « Αlors, c’est la guerre;» ( Επομένως έχουμε πόλεμο;)…Με συνόδευσε στην έξοδο υπηρεσίας από την οποία είχα μπει πριν από ένα τέταρτο και όταν ήμασταν στο κατώφλι μου είπε: « Vous etesles plusforts» ( είσαστε πιο δυνατοί), χωρίς να αναπτύξει περισσότερο τη σκέψη του, με φωνή, αυτή τη φορά, βαθιά αλλοιωμένη. ( Το Ημερολόγιο του Γκράτσι- «Η Αρχή του τέλους» Εμανουέλε Γκράτσι. Το ημερολόγιο του Ιωάννου Μεταξά τόμος Δ.)
Από τον πόλεμο της Αλβανίας δύο λέξεις έμειναν στην ιστορία. Το « ΟΧΙ!» και το «ΑΕΡΑ!». Η λέξη αέρα! ακούστηκε για πρώτη φορά στο Ηράκλειο της Κρήτης, 30 χρόνια πριν από το έπος του ’40. Χρησιμοποιήθηκε σε εκπαιδευτική πορεία, από κάποιον στρατιώτη, κατά τη διάρκεια ανεμοστρόβιλου και το επανάλαμβαναν χάριν ευθυμίας, οι υπόλοιποι. Αρχικά, ήταν μια ζητωκραυγή και όχι πολεμική ιαχή. Χρησιμοποιήθηκε περιορισμένα από τους Κρήτες και στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Ο Ιταλικός φασιστικός στρατός χρησιμοποιούσε την ιαχή «eja” ( εγιά). Ήταν μια ιαχή που είχε καθιερώσει ο ποιητής Γκαμπριέλε Nτ’ Ανούντσιο στη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Η ηχητική ομοιότητα των φωνηέντων –α- και –ε- έφερε στο μυαλό των Ελλήνων την Κρητική ζητωκραυγή «αέρα» και ανταπέδωσαν καθιερώνοντάς τη. (24grammata.com).
Το ΟΧΙ! , ήταν τίτλος άρθρου, που γράφτηκε στις 30 Οκτωβρίου 1940, στην εφημερίδα ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΜΕΛΛΟΝ: « Η Ελλάς εδέχθη ένα τελεσίγραφον. Και έδωσε μίαν απάντησιν. Όχι! Της εζητήθη να παραβιάσει την ουδετερότητά της. Απήντησεν: Όχι! Της ηξιώθη να παραβή τον λόγον της. Τα χείλη της εκινήθησαν αυτομάτως. Και απήντησεν. Όχι!...». Εκ των υστέρων το «Όχι!» έχει ενσωματωθεί στη μυθολογία των υπερασπιστών του Μεταξά. Ο Κ. Κοτζιάς, υπουργός Δ/σης Πρωτευούσης της Μεταξικής κυβέρνησης, αναφέρει ως γεγονός και το συνοδεύει με μια κίνηση του Μεταξά: « Τότε ηκούσθη η φωνή της Ελλάδος! Ηκούσθη η επιταγή των χιλιετηρίδων από του στόματος του Έλληνος Πρωθυπουργού: ΌΧΙ! Κτυπώντας συγχρόνως τον γρόνθον του με ζωηρότητα και έμφασιν επί της τραπέζης».
Το ΟΧΙ!, λοιπόν, που μετατράπηκε γρήγορα σε προπαγανδιστικό σλόγκαν του καθεστώτος, δεν το είπε ούτε ο Μεταξάς ούτε ο λαός. Ήταν μια εύστοχη δημοσιογραφική έμπνευση του Νίκου Ευστρατίου, δημοσιογράφου και εκδότη της εφημερίδας ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΜΕΛΛΟΝ.
