Παρασκευή 6 Μαρτίου 2015

ΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΡΕΤΗ;



Του Δημήτρη Τουτουντζή

Αρετή είναι η συνειδητή ενέργεια των ανθρώπων, όταν αυτή γίνεται σύμφωνα προς τις απαιτήσεις των νόμων της ανθρώπινης φύσεως και όταν εναρμονίζεται προς τους νόμους των ψυχών τους, προς τους νόμους της φύσεως και του περιβάλλοντός τους. (Σ. Νάγος).

    Ξεκινώντας από τον αρχαίο κόσμο και μάλιστα από τους σοφούς προγόνους μας, Αρετή είναι η ηθική τελειότητα, η πραγμάτωση του αγαθού στη ζωή του ανθρώπου με τον αγώνα που διεξάγει και τον κόπο που καταβάλλει.

    Κατά τον Πλάτωνα, η αρετή είναι ομορφιά και υγεία της ψυχής, ενώ η κακία είναι αρρώστια, ασχήμια και αδυναμία. Κατά τον Ισοκράτη, κανένα απόκτημα δεν είναι τόσο σεβαστό και τόσο ασφαλές όσο η αρετή. Ο Πλάτων έλεγε ακόμη, όλο το χρυσάφι που βρίσκεται πάνω στη γη και κάτω από αυτή δεν έχει την αξία της αρετής.

    Ιδανικό λοιπόν η αρετή για τον άνθρωπο κατά τους αρχαίους. Σκοπός ζωής. Πολύτιμο απόκτημα, το οποίο όμως προϋποθέτει τον αγώνα και τον κόπο, που οι άνθρωποι χρειάζεται να καταβάλλουμε. Ο Αριστοτέλης διακήρυσσε: Αρετή που γίνεσαι κτήμα στο γένος των ανθρώπων έπειτα από πολλούς μόχθους, εσύ είσαι το
ωραιότερο κυνήγι στη ζωή μας.

    Η κατάκτηση της αρετής, όπως και η επιλογή του δρόμου της κακίας εξαρτάται από μας. Την ελεύθερη βούλησή μας. Εμείς αποφασίζουμε κι εμείς επιλέγουμε. Κατά το σοφό Αριστοτέλη, η αρετή είναι πράγμα που εξαρτάται από τη δική μας θέληση, όπως και η κακία. Κατά τον Ισοκράτη, η αρετή που με τον αγώνα του αποκτά ο άνθρωπος, είναι αγαθό που κανείς δεν μπορεί να του αφαιρέσει. Η αρετή, όσοι την έχουν αποκτήσει παραμένει σύντροφός τους μέχρι τα γηρατειά. Είναι καλύτερη από τον πλούτο και χρησιμότερη από την ευγενική καταγωγή.

  

 Προσεγγίζοντας την αρετή από χριστιανική σκοπιά, αρετή είναι όχι απλώς η ηθική, αλλά η χριστιανική τελειότητα. Κατ’ αρετή βίος για μας τους χριστιανούς είναι ο πνευματικός αγώνας που αναλαμβάνουμε να διεξάγουμε, όχι απλώς για να συμμορφωθούμε με τους κανόνες μιας κοινωνικής και φιλοσοφικής ηθικής που θέσπισαν άνθρωποι και που  μεταβάλλονται από εποχή σε εποχή, αλλά για να ανταποκριθούμε στο θέλημα του Θεού που μας αποκαλύφθηκε με την ενανθρώπιση του Ιησού Χριστού.

    Το κακό για μας τους χριστιανούς είναι πολύ συγκεκριμένο, είναι η αμαρτία. Και το αγαθό είναι η αρετή που σημαίνει ότι ζεις όπως αρέσει στο Θεό. Ο Άγιος Νείλος ο Ασκητής μας διδάσκει ότι ο άρτος αποτελεί την τροφή του σώματος και η αρετή την τροφή της ψυχής. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέγει ότι η αρετή του ανθρώπου είναι η ακρίβεια των αληθινών δογμάτων και η κατά τον βίο ορθότητα.

    Η απόκτηση των χριστιανικών αρετών προϋποθέτει τόσο την εκ των άνω ενίσχυση όσο και τη δική μας ελεύθερη και σταθερή προσπάθεια. Πρώτη λοιπόν και βασική προϋπόθεση η χάρη του θεού που ζητάμε θερμά να μας τη χαρίζει πλούσια και στη συνέχεια να αποφασίσουμε να ακολουθήσουμε το δρόμο της αρετής και να καταβάλουμε τους όποιους κόπους η κατάκτησή της απαιτεί. Κατά τον Χρυσόστομο η αρετή ανήκει στη φύση μας, όπως μας έπλασε ο Θεός. Παρά φύση είναι η πονηρία, δηλαδή η αμαρτία. Μη διστάζουμε και μη λιποψυχούμε μπροστά στον κόπο, που χρειάζεται να καταβάλλουμε για την απόκτηση των χριστιανικών αρετών.

    Στον αγώνα που διεξάγουμε για την απόκτηση των χριστιανικών αρετών, ποτέ δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι τον αγώνα αυτό τον κάνουμε για την αγάπη του Θεού και όχι για να εισπράξουμε δόξα και έπαινο από τους ανθρώπους. Η ανθρωπαρέσκεια δεν έχει καμία θέση, είναι πάθος που ακυρώνει, που αχρηστεύει τον κόπο μας και την προσπάθειά μας. Ο Χρυσόστομος λέει ακόμη: Τίποτε άλλο αγαθό δεν υπάρχει στην παρούσα ζωή παρά μόνο η αρετή. Ούτε ο πλούτος, ούτε τα χρήματα, ούτε η υγεία, ούτε η εξουσία, ούτε τίποτε άλλο. Η αρετή δεν είναι κορυφαίο αγαθό μόνο στην παρούσα ζωή, αλλά και ο πολύτιμος θησαυρός που παίρνουμε μαζί μας με την αναχώρησή μας από τον παρόντα κόσμο, όλα τα άλλα μένουν εδώ. Τα αφήνουμε, τα αποχωριζόμαστε υποχρεωτικά.

    Ο Άγιο Μάξιμος ο Ομολογητής, διακρίνει τις αρετές σε δύο κατηγορίες, τις σωματικές και ψυχικές. Σωματικές είναι , η νηστεία, η διακονία, η ελεημοσύνη και άλλες. Ψυχικές αρετές είναι, η αγάπη, η μακροθυμία, η πραότητα, η εγκράτεια, η προσευχή και άλλες. Εάν λοιπόν για κάποια δυσκολία σωματική ή άλλη, όπως η αρρώστια, συμβαίνει να μη μπορούμε να εκτελέσουμε τις σωματικές αρετές ο Κύριος δείχνει επιείκεια γιατί γνωρίζει τις αιτίες. Αν όμως δεν εκτελούμε τις ψυχικές αρετές, τότε θα είμαστε αναπολόγητοι, διότι δεν έχουμε κάποια εύλογη δυσκολία.

    Ας αρχίσουμε τον αγώνα για την απόκτηση των αρετών όσο έχουμε καιρό. Ας γίνουμε αποφασιστικότεροι. Ας μη μεταθέσουμε για το άγνωστο και αβέβαιο αύριο ό,τι μπορούμε και οφείλουμε να πράξουμε σήμερα. (Περιοδικό Πειραϊκή Εκκλησία)



Πράξεις Αρετής. (Επιλογή από κείμενο του Σ. Νάγου)

Πράξεις αρετής είναι οι πράξεις των ανθρώπων, οι οποίες φέρουν χαρακτήρα φυσικό και ενεργούνται κατ’ επιταγή των φυσικών νόμων. Ενσυνείδητη πράξη αρετής υπαγορεύεται από τους νόμους της θείας Φύσεως και γίνεται από τους ανθρώπους πράξη, όταν δε γίνεται με ελεύθερη βούληση του, τότε είναι πράγματι πράξη αρετής και μάλιστα πράξεις αρετής είναι όλες οι πράξεις των ανθρώπων, οι οποίες υπαγορεύονται από τους φυσικούς νόμους. Εκείνες όμως που γίνονται κατά συνειδητή εκτίμηση του ανθρώπου, είναι πράξεις συνειδητής αρετής και σ’ αυτή την περίπτωση οι άνθρωποι αυτοί χαρακτηρίζονται ως ηθικά όντα και κατά αντίθεση προς τα άλλα τα μη ηθικά όντα.

    Οι σημερινές ανθρώπινες κοινωνίες, κατά το πλείστον, για τους λόγους που αναφέραμε ανωτέρω, αποτελούνται από μη ηθικά ανθρώπινα όντα και οι νόμοι που διέπουν τις σχέσεις των σημερινών ανθρωπίνων κοινωνιών, δεν μπορούν να προσλάβουν την έννοια των ηθικών νόμων.

    Πράξη αρετής είναι κάθε πράξη που ασκεί το νόμο της αγάπης. Η εκδήλωση και λειτουργία κάθε πνευματικού και φυσικού νόμου και οι πράξεις που απορρέουν από αυτούς και εκτελούνται από τους ανθρώπους με την θέλησή τους είναι πράξεις αρετής. Το να εκδηλώνει ο άνθρωπος αγάπη προς τους όμοιούς του, αυτό είναι πράξη αρετής και ταυτόχρονα και καθήκον του, διότι αναγνωρίζει τα φυσικά και πνευματικά δικαιώματα των άλλων. Το να αγαπάται ο άνθρωπος από τους άλλους είναι δικαίωμά του, διότι προέρχεται από τη λειτουργία των φυσικών νόμων και των νόμων της ψυχικής του ατομικότητας.

    Πράξεις αρετής είναι εκείνες οι οποίες δεν απομακρύνουν τις ανθρώπινες ενέργειες του φυσικού και πνευματικού σκοπού των ανθρώπων, αλλά αντίθετα συμβάλουν στην εκπλήρωση αυτού. Εκπλήρωση του ανθρώπινου σκοπού είναι η δυναμική ανέλιξη της ψυχής του, με την οποία συντελείται ο καθαρισμός της ανθρώπινης φύσεως, η διανοητική του ανάπτυξη και η ηθική του εμφάνιση και μέσω αυτής το πνεύμα του θα ανέλθει σε πνευματικό κόσμο υπέρτερο του ανθρώπινου.

    Πράξεις αρετής είναι όσες γίνονται μετά από ελεύθερη βούληση, όταν δεν αντιτίθενται στην ελεύθερη βούληση των άλλων, όταν δεν παρεμποδίζουν την ελεύθερη διανόηση και αυτοδιάθεση των άλλων και δεν παραβιάζουν τους ηθικούς νόμους, οι οποίοι κανονίζουν τις κοινωνικές σχέσεις των ανθρωπίνων όντων.

    Το να αγαπά ο άνθρωπος τους όμοιούς του και να ενδιαφέρεται για την πρόοδό τους,  το να αναγνωρίζει τα φυσικά δικαιώματα της ζωής των, της διανοητικής και ηθικής τους προόδου, είναι αυτό εκπλήρωση του καθήκοντός του, η δε εκπλήρωση του καθήκοντός του είναι πράξη αρετής.



(Σπυρίδων Νάγος, ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος του 20ου αιώνα. )



Δημήτρης Τουτουντζής