Από τους Βαλκανικούς πολέμους (1912) στη Μικρασιατική καταστροφή (1922)
(Τεκμήρια της τοπικής μας Ιστορίας)
του Γιάννη Μ. Σπετσιώτη
Γαλαξίας κατάσπαρτος μ’ αστέρια μοιάζει η Ιστορία της Ελλάδας μας. Κάποια λαμπρά και φωτεινά στον ξάστερο ουρανό της σηματοδοτούν με το ανέσπερο φως τους τις ένδοξες σελίδες της. Κι άλλα θολά, χλωμά και άτονα στον συννεφιασμένο ουράνιο θόλο σημαδεύουν τις οδυνηρές στιγμές της.
Την επέτειο δυο τέτοιων εκ διαμέτρου αντίθετων γεγονότων καλούμεθα οι πανέλληνες αυτόν τον χρόνο να θυμηθούμε και να τιμήσουμε.
Δύο γεγονότα που η Ελλάδα από τις κορυφές της δόξας οδηγήθηκε και από τα δικά της σφάλματα, στον όλεθρο και την καταστροφή ζώντας τραγικές στιγμές. Φέτος λοιπόν,συμπληρώνονται 110 χρόνια από τους νικηφόρους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913 αλλά και 100 χρόνια από την οδυνηρή Μικρασιατική καταστροφή. Τότε, εκείνη τη 10ετία (1912-1922) των αλλεπάλληλων πολέμων και των καταιγιστικών εξελίξεων στο κάλεσμα του χρέους, στις τάξεις του Ελληνικού στρατού κατετάγησαν και τα νεαρά βλαστάρια της γενέτειράς μας.
Ορισμένα απ’ τα παιδιά της πολεμώντας γενναία δεν γύρισανπίσω, χύνοντας το αγιασμένο αίμα τους και σπέρνοντας τα ιερά τους κόκκαλα σε στεριές και θάλασσες για να βάλουν τα θεμέλια μιας καινούργιας ελεύθερης πατρίδας.
Η Ερμιόνη για εκείνα τα παλληκάρια της έστησε λαμπρόΗρώον και χάραξε με ολόχρυσα γράμματα πάνω στο λευκό μάρμαρο τα ηρωικά τους ονόματα για να θυμίζουν στους αιώνες τη θυσία τους.
Για όλους τους ήρωες των Βαλκανικών πολέμων η «Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος», της οποίας πρόεδρος ήταν ο Αθηνών Θεόκλητος και συμμετείχε σ’ αυτή ο αοίδιμος Μητροπολίτης Ύδρας Προκόπιος, με την από 8 Φεβρουαρίου 1913 εγκύκλιό της «Προς τους Σεβασμιωτάτους Ιεράρχας του Κράτους» ανακοίνωνε την απόφασή της
«Περί τελέσεως εν τοις ναοίς του Κράτους την Γ’ Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (Σταυροπροσκυνήσεως) εκάστου έτους, μνημοσύνου των υπέρ της πίστεως και πατρίδος αγωνισαμένων και πεσόντων».
Αυτό συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια και όταν η Ερμιόνη το 1930 έφτιαξε το μνημείο των πεσόντων μετά το μνημόσυνο στην εκκλησία ψαλλόταν η επιμνημόσυνη δέηση στο Ηρώον. Την παρακολουθούσε πλήθος κόσμου και παρευρίσκονταν σ’ αυτή οι συγγενείς των νεκρών. Η συγκίνηση ήταν μεγάλη.
Η αείμνηστη Ανθούλα Λαζαρίδου-Δουρούκου θυμάται τη μητέρα της να θρηνεί, καθώς είχε χάσει τον αδελφό της Κυριάκο Κων/νου Γκολεμά κατά την περίοδο του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ αυτή την τραβούσε για να απομακρυνθούν, καθώς η παιδική ψυχή της δεν άντεχε στη θέα των θλιβερών αυτών εικόνων.
Στις επιμνημόσυνες εκείνες δεήσεις ακούστηκε για πρώτη φορά και ο πολύ γνωστός ύμνος «των κατά γη και θάλασσαν», αγνώστου συνθέτη. Στην Ερμιόνη τον «έφεραν» από την Ύδρα ο αείμνηστος Απόστολος Γκάτσος και ο πατέρας μου Μιχαλάκης Σπετσιώτης, οι οποίοι είχαν δεσμούς με το νησί και τον Μητροπολίτη Προκόπιο Καραμάνο. Τα ύστερα χρόνια στον ύμνο συμπληρώθηκε «των κατά ξηράν, θάλασσαν και αέρα», αφού πια μνημονεύονταν και οι «πεσόντες» ηρωικοί αεροπόροι μας.
Στη συνέχεια θα παρουσιάσουμε ανέκδοτα τεκμήρια των δύο αυτών πολέμων που απέχουν μεταξύ τους λιγότερο από μια 10/ετία και αφορούν την τοπική μας Ιστορία.
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ
α) Οι νεκροί Ερμιονίτες στρατιώτες εκείνων των πολέμων ήσαν:
β) Στην εφημερίδα «Ερμιονική Ηχώ» είναι δημοσιευμένες φωτογραφίες Ερμιονιτών εφέδρων αξιωματικών και στρατιωτών που συμμετείχαν σε εκείνους τους πολέμους ως κληρωτοί και επιστρατευμένοι. Μάλιστα κάποιοι γύρισαν τραυματίες, όπως ο Βασίλειος Δεληγιάννης, ο Δαμιανός Νάκος και άλλοι.
γ) Δημοσιεύουμε το προσωρινό απολυτήριο από τις τάξεις του Στρατού του Ιωάννη Τράκη, πατέρα της κυρίας Ελένης Τράκη.
7ον Σύνταγμα Πεζικού
42ος Λόχος
Προσωρινόν απολυτήριον
Ο στρατιώτης Τράκης Ιωάννης του Νικολάου γεννηθείς εν Ερμιόνη ...καταταγείς ως έφεδρος της απογραφής 1907....μεταβαίνει σήμερα εις την εστίαν του δυνάμει της υπ’αριθμ. 147845/581 εγκυκλίου διαταγής του Υπουργείου των Στρατιωτικών. Ο ειρημένος έλαβε μέρος εις την εκστρατείαν.
Εν Αθήναις τη 6 Νοεμβρίου 1913
Ο Διοικητής του Τάγματος
(Υπογραφή)
δ) Στους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-1913 και σ’ εκείνους που ακολούθησαν έλαβαν μέρος ως ανώτεροι αξιωματικοί του ελληνικού στρατού και οι απόγονοι της θρυλικής ερμιονίτικης οικογένειας των Μητσαίων Σταμάτης, Αθανάσιος και Κωνσταντίνος, τέταρτη γενιά, παιδιά του Αντώνη Μήτσα, όπως έχουμε γράψει.
ε) Το συγχαρητήριο τηλεγράφημα που απέστειλε ο Δήμαρχος Ερμιόνης Άγγελος Παπαβασιλείου προς τον Πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο.
Ερμιόνη, Αύγουστος 1913
Εξοχότατον Πρόεδρον,
Κυβερνήσεως Ελευθέριον Βενιζέλον
Αθήνας
Μεθ’ όλων (των)συνδημοτών μου σπεύδω (να) υποβάλλω θερμά και εγκάρδια συγχαρητήρια ευχόμενος να ζήσετε έτη πολλά προς δόξαν της πατρίδος
Δήμαρχος
Άγγελος Παπαβασιλείου
Τέλος, να σημειώσουμε πως ο φόρος αίματος των Βαλκανικών πολέμων ήσαν τριακόσιοι σαράντα έξι (346) αξιωματικοί και εννέα χιλιάδες τετρακόσιοι τριάντα οκτώ (9.438) στρατιώτες.
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ
α) Ο Συνταγματάρχης Πυροβολικού Δημήτριος Αμπελάς στο βιβλίο του «Κάθοδος των νεωτέρων Μυρίων» αναφέρει:
«Ο εξ Ερμιονίδος έφεδρος ανθυπίατρος Παπαβασιλείου (πρόκειται για τον αείμνηστο γιατρό της Ερμιόνης Απόστολο Αγγ. Παπαβασιλείου) την προηγηθείσαν νύκτα εις Αλαγιούντ ακόμη, είδεν όνειρον, το οποίον μόλις εξύπνησεν, πριν και έτι αναχωρήσωμεν προς τα υψώματα Κιουτάχειας, όπου εδόθη η μάχη, αφηγήθη προς τον Ταγματάρχην του Μιχαήλ Χριστόπουλον∙ Ονειρεύθη ότι όλοι μας είχαμεν επιβιβασθεί εις τα πλοία∙ ο Σκρέτας δεν είχεν επιβιβασθεί∙ αλλ’ έμεινεν εις την Ασίαν∙ Εκ του ονείρου ο δε Παπαβασιλείου και ο Χριστόπουλος έμειναν με την εντύπωσιν ότι ο Σκρέτας όστις τότε εξετέλει καθήκοντα γραμματέως του τάγματος, θα φονευθεί∙ και πράγματι κατά την αμέσως επακολουθείσασαν μάχην της Κιουτάχειας ο Σκρέκας εκ των πρώτων εφονεύθη».
Ο σεβαστός μου φίλος Παναγιώτης Πανταζής,Αντιστράτηγος ε.α., επίτιμος υπαρχηγός Γ.Ε.Σ., ο οποίος μου έδωσε το βιβλίο και μου υπέδειξε το σχετικό απόσπασμα,μου εξήγησε ότι: «Η Μεραρχία εκείνη ήταν ανεξάρτητη και βρισκόταν στο βόρειο μέρος της Μ.Α. Μαχόμενη δε κατέβαινε προς τα κάτω με σκοπό να φτάσει στα παράλια και να επιβιβασθεί στα πλοία για να φύγει και να γυρίσει στην Ελλάδα».
Ακούγοντας και διαβάζοντας τα παραπάνω αβίαστα ήρθε στο νου μου η εικόνα του γιατρού μας Απόστολου Παπαβασιλείου∙ ενός ανθρώπου που επί πέντε και πλέον δεκαετίες βοήθησε την κοινωνία της Ερμιόνης αλλά και όλη την επαρχία ώστε να ξεπερνά μικρές και σοβαρές ασθένειες ατομικές ή ομαδικές! Μικρόσωμος, σπιρτόζος μια ιδιαίτερη πράγματι φιγούρα. Τον φαντάζομαι να σηκώνει τα σπινθηροβόλα μάτια του προς τον Ταγματάρχη και με τη βαθιά, κυματιστή φωνή του να αφηγείται το όνειρο.
β)Στους «εξαφανισθέντες» στρατιώτες στη Μικρά Ασία είναι και ο Ερμιονίτης στρατιώτης Αθανάσιος Γεωργίου Παναγιώτου. Ήταν αδελφός του Δημητρίου Γεωργ.Παναγιώτου, που διετέλεσε Πρόεδρος της Κοινότητος Ερμιόνης από 6-6-1921 έως 2-10-1922 και πατέρας της αείμνηστης Άννας Ταγκάλου.
Επίσης κατά την περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας 1919 – 1922 και σύμφωνα με τα στοιχεία του Πίνακα Πεσόντων του Στρατού φέρονται ως νεκροί οι Ερμιονίτες στρατιώτες:
Με τις παραπάνω αναφορές αναρωτηθήκαμε για ποιο λόγο έχουμε την υποχρέωση να γιορτάζουμε και να τιμούμε εκείνες τις επετείους; Για ποιο λόγο άραγε πρέπει να συμμετέχουμε ολόψυχα σ’ αυτές;
Η απάντηση δεν είναι αυτονόητη, γιατί έχουμε αφήσει τον χρόνο να ξεθωριάσει τις εικόνες και να τις πάρει από τα μάτια και τη σκέψη μας. Έχουμε τη γνώμη πως ακόμη και στους δύσκολους χρόνους που περνάμε «τα ουσιώδη πρέπει να επαναλαμβάνονται» και να αποτελούν οδοδείκτες της ζωής μας. Η αντικειμενική γνώση των γεγονότων τονώνει την αγάπη προς την πατρίδα και καλλιεργεί την πατριωτική συνείδηση και την εθνική ομοψυχία.
Ειδικότερα φέτος που διανύουμε έναν ακόμη χρόνο μνήμης ενδόξων αλλά και οδυνηρών γεγονότων που καθόρισαν την ιστορική μας διαδρομή αλλά και τις συνθήκες της σημερινής μας κοινωνίας, ας δείξουμε ότι αυτά μας έχουν «γίνει μαθήματα» και ας τα αγγίξουμε με σοβαρότητα, ευαισθησία, υπευθυνότητα και ενότητα.
ΣΗΜ.
Φωτος
«Πώς ο Βενιζέλος ευρήκε την Ελλάδα εις τα 1910 και πώς με τον ηρωισμόν του ελληνικού στρατού και τον πατριωτισμόν του Πανελληνίου την έκαμεν εις τα 1912 – 1913 και εις τα 1920». Λονδίνον, Εσπερία 1920.
