Πέμπτη 11 Ιουνίου 2015

Τατουάζ μια πανάρχαια συνήθεια


Του Γιάννη Λακούτση

Το τατουάζ αποτελεί μια συνήθεια πολύ διαδεδομένη σε αρκετούς λαούς τόσο κατά την αρχαιότητα όσο και σήμερα. Η ιστορία των τατουάζ πηγαίνει πολύ πίσω, πάνω από 5000 χρόνια πριν και είχε τόσες ποικιλίες όσο και οι λαοί που τα εφάρμοζαν.
Το σημάδεμα του σώματος λεγόταν δερματοστιξία. Η αρχαία αυτή ελληνική λέξη αντικαταστάθηκε από τη λέξη « τατουάζ», που προέρχεται από τη λέξη «tattoo», που είναι παράφραση της λέξης «tattawing» των Μαορί (Ν. Ζηλανδία). Στην Πολυνησιακή διάλεκτο η λέξη «Τa» σημαίνει σχέδιο η κάτι εντυπωσιακό και «Ατουάζ» δηλώνει « αυτόν που δίνει πνοή στα πλάσματα της γης». Κατά άλλους, προέρχεται από την Ταϊτιανή λέξη « tatau», που σημαίνει, η «να κάνεις σημάδι σε κάτι» η «συνήθεια». Αρχικά το τατουάζ, σύμφωνα με την άποψη πολλών ερευνητών, ήταν μόνο ζωγραφιστό αλλά στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε η διαδικασία του βελονισμού, για να αποχτήσει μόνιμο χαρακτήρα και να γίνει ανεξίτηλο. Τα υλικά που χρησιμοποιούνταν από διάφορους λαούς για το τρύπημα του δέρματος ήταν η βελόνα ραψίματος, αγκάθια φυτών η ψαριών, αιχμηρά κόκαλα κ.α. Πρόγονος των τατουάζ φαίνεται πως είναι η παράδοση εκδήλωσης πένθους των πρωτόγονων φυλών. Χάραζαν το σώμα τους και έτριβαν κάρβουνα μέσα στις τομές, με αποτέλεσμα μετά τη θεραπεία τους, τα αδιάλυτα μόρια του κάρβουνου να παραμένουν μέσα στο δέρμα. Ενώ ορισμένες  φυλές το χρησιμοποιούσαν ως ένδειξη πένθους,  άλλες υποδήλωναν την κοινωνική τους θέση και το αξίωμα και  άλλες δήλωναν πως τα άτομα που τα έφεραν ήταν ώριμα για κοινωνική ζωή.


« Να’ χεις στο σώμα στάμπες  με βελονισμό, αυτό είναι αρχοντιά, δεν έχεις; είσαι παρακατιανός». ( Ηροδότου Ιστορίαι- Τερψιχόρη παρ. 6.2
).
Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν την τεχνική της δερματοστιξίας ήδη από τη Μυκηναϊκή εποχή, ωστόσο δεν έπαψαν να την θεωρούν ως συνήθεια των βαρβάρων. Τους Θηβαίους που παραδόθηκαν στους Πέρσες χωρίς να πολεμήσουν πριν από τη μάχη των Θερμοπυλών, με διαταγή  του Ξέρξη τους σημάδεψαν στο πρόσωπο με σύμβολα της περσικής δυναστείας.


«…μόλις οι βάρβαροι τους έπιασαν, μερικούς τους σκότωσαν καθώς πλησίαζαν και τους περισσότερους απ’ αυτούς ύστερ’ από διαταγή του Ξέρξη τους χάραξαν στο σώμα στάμπες βασιλικές, κάνοντας αρχή από το στρατηγό Λεοντιάδη…»
( Ηροδότου Ιστορίαι – Πολυμνία παρ..233.2).

Σ’ αυτή την περίπτωση η στίξη ήταν σημάδι ατίμωσης, άξιο για σκλάβους και εγκληματίες ενώ με το γράμμα D σημάδευαν τους λιποτάχτες, (Desester= λιποτάχτης).  Οι Ρωμαίοι υιοθέτησαν τα τατουάζ από τους Έλληνες. Οι Λατίνοι συγγραφείς, όπως ο Βιργίλιος, ο Σενέκας και ο Γαληνός, αναφέρουν ότι πολλοί δούλοι και εγκληματίες είχαν τατουάζ. Μια νομική επιγραφή από την Έφεσο αναφέρει ότι, κατά τη διάρκεια της πρώτης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι σκλάβοι που εξάγονταν προς την Ασία, είχαν τατουάζ με τη λέξη « φόρος κατεβλήθη». Ανάλογη τιμωρία με τατουάζ  εμφανίζεται σε μια σκηνή από το θεατρικό έργο του Έλληνα συγγραφέα , Ηρώνδα, «Η Ζηλότυπος». Εκεί η περιφρονημένη Βιτίνα μαθαίνει ότι ο δούλος της, Γάστρωνας, με τον οποίο έχει ερωτικές σχέσεις, ικανοποιεί συνάμα και άλλη γυναίκα. Τότε αποφασίζει να τον τιμωρήσει σκληρά για παραδειγματισμό. Καλεί τον Κόση, έναν επαγγελματία του τατουάζ σε σκλάβους, εγκληματίες και αιχμαλώτους, να φέρει τις βελόνες του, για να τιμωρήσει τον άπιστο σκλάβο εραστή της.

« ΚOCΙΝ  ΤΕ  ΜΟΙ  ΚΕΛΕΥCΟΝ  ΕΛΘΙΝ ΤΟΝ  CΤΙΚΤΗΝ 
ΕΧΟΝΤΑ  ΡΑΦΙΔΑC  ΚΑΙ  ΜΕΛΑΝ…».
 «…τον Κόση φώναξε να’ρθεί, το δερματοστίκτη,
με βελόνες και μελάνι». ( Οι Μίμοι του Ηρώνδα. στχ.65-66.)
Η εμφάνιση των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων προκάλεσαν την αντίδραση των Ρωμαίων, οι οποίοι συνήθιζαν να τιμωρούν τους Χριστιανούς κάνοντας στο σώμα τους τατουάζ, δηλωτικό του εγκλήματός τους. Σταδιακά το στίγμα του καταδιωκόμενου  Χριστιανού άλλαξε σημασία . Θεωρήθηκε ένδειξη τιμής ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας και συμβόλιζε την πίστη στο Χριστό και στην κοινότητα. Τον 8ο αιώνα μ.Χ. η Εκκλησία καταδίκασε την αποτύπωση οποιουδήποτε συμβόλου επάνω στο σώμα των πιστών ως ειδωλολατρικό έθιμο και ως πρακτική βαρβάρων!  «Και εντομίδας ου ποιήσετε επί ψυχή εν τω σώματι υμών και γράμματα στικτά ου ποιήσετε εν υμίν».(Λευιτικό 19.28). « Δεν θα κάνετε εντομές στο σώμα σας, για νεκρό, ούτε θα χαράξετε στικτά γράμματα στο δέρμα σας».
Στη Νέα Γουινέα και στη Βιρμανία χρησιμοποιούταν  ως διακριτικό των φυλών ενώ στη Νέα Ζηλανδία αποτελούσε έμβλημα τιμής. Στην Παραγουάη ήταν σύμβολο της εφηβείας ενώ κάποιες φυλές στην Ινδία, το χρησιμοποιούσαν ως μέσο καλλωπισμού και σεξουαλικής διέγερσης. Στην Αρχαία Αίγυπτο έχουν βρεθεί μούμιες του 2000 π.χ. με τατουάζ. Θεωρούσαν τα τατουάζ ως ιερό σημάδι και απαγορευόταν να το έχει κανείς πάνω του, εκτός από τον Φαραώ. Από την Αίγυπτο διαδόθηκαν σε Περσία Αραβία, φτάνοντας μέχρι την Κίνα το 2000 π.χ. Στην Παλαιστίνη πίστευαν ότι αν κάνουν τατουάζ στο χέρι, το προστατεύουν από στραμπούληγμα η εξάρθρωση, ενώ στο Ιράκ πίστευαν ότι φέρνει μακροζωία. Στην Ινδία πίστευαν ότι εξορκίζουν την κακή τύχη και στην Ινδονησία, ότι παίρνουν δύναμη για να αντιμετωπίσουν τις καθημερινές δυσκολίες. Το 1100 π.χ. γίνεται γνωστό στην Πολυνησία, στο Βόρνεο, στις Φιλιππίνες, στη Ν.Γουινέα και στη Φορμόζα. Η πιο πρωτόγονη μορφή τατουάζ και σπάνια, είναι εκείνη που τα στίγματα γίνονταν ανάγλυφα. Για να πετύχουν κάτι τέτοιο γέμιζαν τις πληγές με άργιλο. Αυτή η μορφή του τατουάζ συνηθίζεται στους ιθαγενείς  της Αυστραλίας και στην Νέα Ζηλανδία.
Στις αρχές του 18ου αιώνα το τατουάζ γίνεται μόδα για τους «λίγους», ενώ τον 19ο αιώνα άρχισε να εξαπλώνεται στην Αγγλία και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Το παλαιότερο μέχρι στιγμής, αρχαιολογικό εύρημα που αποδεικνύει την πρακτική του τατουάζ ανακαλύφτηκε στις Άλπεις το 1991. Πρόκειται για το σώμα άντρα ηλικίας 3.300 χρόνων, το οποίο βρέθηκε καλά διατηρημένο εξαιτίας του πάγου.Ο άνθρωπος των πάγων η Otzi, από την τοποθεσία Otzal που βρέθηκε,φαίνεται πως ήταν βοσκός η κυνηγός που πιθανόν να δολοφονήθηκε από βέλος, που τον χτύπησε στην πλάτη. Τα 59 σημάδια που βρέθηκαν στο σώμα του, επιβεβαιώθηκαν ως τατουάζ. Πρόκειται για σταυρούς και γραμμές, στους αστραγάλους, πίσω από το αριστερό γόνατο, χαμηλά στην πλάτη και στους καρπούς. Μελέτες με ακτίνες Χ  αποδεικνύουν πως τα σημεία των τατουάζ εμφάνιζε εκφυλισμό κοκάλων, υπόφερε από ρευματισμούς. Οι ερευνητές πιστεύουν πως οι Otzi ίσως χρησιμοποιούσαν τα τατουάζ ως ιατρική αγωγή.

Και τώρα, tattoo χωρίς δέρμα. Μια νέα επώδυνη μόδα εξαπλώνεται διαρκώς.
Η λογική χωρίς όρια.