Παρασκευή 29 Ιουνίου 2012

Τα πρώτα ελληνικά βιβλία

Τα πρώτα ελληνικά βιβλία
Του Ιωάννη Λακούτση
Πολλή συζήτηση έγινε τα τελευταία χρόνια και πολλές παρεξηγήσεις δημιουργήθηκαν, για το πιο ήταν το πρώτο ελληνικό βιβλίο. Το ζήτημα έλυσε οριστικά η Ελληνοαμερικανίδα, Evro Layton, ειδικευμένη στην ιστορία του ελληνικού βιβλίου.
Το πρώτο βιβλίο με συνεχές ελληνικό κείμενο φαίνεται ότι ήταν μια έκδοση της «Βατραχομυομαχίας», έργου που αποδιδόταν τότε στον Όμηρο. Μολονότι το βιβλίο αυτό δεν έχει ενδείξεις για τον τόπο και τον χρόνο έκδοσης, ούτε για τον τυπογράφο που το τύπωσε, οι ειδικοί βιβλιογράφοι βασιζόμενοι σε έμμεσες ενδείξεις, τεχνικής φύσης, πιστεύουν ότι το βιβλίο αυτό τυπώθηκε γύρω στα 1474στη Μπρέσια της Ιταλίας. Πρόκειται για βιβλίο με μικτό κείμενο, στη μία σελίδα είναι τυπωμένο το ελληνικό κείμενο, και ανάμεσα στους στοίχους πεζή λατινική μεταφρασή του και στην απέναντι σελίδα έμμετρη λατινική μετάφραση. ( Μοναδικό
αντίτυπο σε βιβλιοθήκη του Μάντσεστερ της Αγγλίας).  Το δεύτερο χρονικά ελληνικό βιβλίο
είναι ένα σύντομο εγχειρίδιο ελληνικής γραμματικής, του Μανουήλ Χρυσολωρά, γνωστό με τον τίτλο «Ερωτήματα». Δεν έχει εκδοτικές ενδείξεις, φαίνεται όμως ότι τυπώθηκε στη Φλωρεντία γύρω στα 1475, από άγνωστο τυπογράφο.(Μοναδικό αντίτυπο σε βιβλιοθήκη της Φλωρεντίας). Μία προγενέστερη έκδοση των «Ερωτημάτων) του Χρυσολωρά στη Βενετία γύρω στα 1471, θεωρήθηκε εσφαλμένα σαν το πρώτο ελληνικό βιβλίο.Πρόκειται για σκέτη ελληνική μετάφραση και επομένως δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε σαν πρώτο ούτε καν σαν ελληνικό βιβλίο).
Τρίτο κατά σειρά ελληνικό βιβλίο ήταν και πάλι τα «Ερωτήματα» του Χρυσολωρά. Στην έκδοση αυτή το ελληνικό κείμενο συνοδεύεται από λατινική μετάφραση.
Το βιβλίο δεν έχει εκδοτικές ενδείξεις. Οι ειδικοί πιστεύουν, ότι τυπώθηκε από άγνωστο τυπογραφείο στην Ιταλία το 1475 η 1476. Τα τρία αυτά ελληνικά βιβλία
πρέπει να θεωρηθούν σαν προδρομικές εκδόσεις : Έχουν ελληνικά τυπογραφικά στοιχεία «γραικολατίνα» (επηρεασμένα από το στυλ της λατινικής γραφής), τυπώθηκαν από μη έλληνες τυπογράφους, στερούνται σαφών εκδοτικών ενδείξεων
(τόπου και χρόνου έκδοσης )και περιέχουν, το πρώτο και το τρίτο, κείμενο μικτό ελληνικό και λατινικό.
Αυτές τις ολιγοσέλιδες ελληνολατινικές εκδόσεις ακολουθεί στα 1476, η « Επιτομή των οκτώ του λόγου μερών». Βιβλίο γραμματικής,  απ’ άκρη σ’ άκρη ελληνικό, με μνεία του τόπου όπου εκδόθηκε, χρονολογημένο και με αναφορά στο συντάκτη, στον επιμελητή, στον τυπογράφο. Με άλλα λόγια το πρώτο ελληνικό βιβλίο με πλήρη στοιχεία της ταυτότητάς του: Μιλάνο, 1476, Κων Λάσκαρης. Εκδότης επιμελητής, ο Δημήτριος ο Κρής, γνωστός και ως Δημήτριος Δαμιλάς, που χάραξε τους τυπογραφικούς χαρακτήρες. Ο τυπογράφος μόνο ήταν Ιταλός. Στο Δημήτριο Δαμιλά επίσης οφείλεται και η έκδοση δύο ακόμα ελληνικών βιβλίων των γνωστών «Ερωτημάτων» του Χρυσολωρά, σε νέα έκδοση (Φλωρεντία 1484) και η μνημειώδης πρώτη έκδοση των «Απάντων» του Ομήρου (Φλωρεντία 1488), με φιλολογική επιμέλεια του γνωστού Έλληνα ουμανιστή Δημητρίου Χαλκοκονδύλη.
Στο μεταξύ είχαν εμφανιστεί και άλλοι Έλληνες εκδότες. Ο Λαόνικος ο Κρης
και ο επίσης Κρητικός, Αλεξάνδρου, που εξέδωσε το 1486 στη Βενετία,
« Το Ψαλτήριο του Δαβίδ». Με την έκδοση αυτή που ήταν καλαίσθητα τυπωμένη,
με μαύρα και κόκκινα τυπογραφικά στοιχεία, εγκαινιάζεται η ελληνική τυπογραφεία στη  Βενετία, η οποία γρήγορα αναδείχτηκε σαν η κύρια εστία έκδοσης ελληνικών βιβλίων.
(1. «Το Ελληνικό βιβλίο κατά την Τουρκοκρατία 1476-1820» Χ.Πατρινέλη-Αριστ. Παν. Θεσ/νικης  2. «Το Ελληνικό βιβλίο  1476-1830» Κουμαριανού- Δρούλια- Layton-  Εθνική Τράπεζα της  Ελλάδος)