Σάββατο 15 Νοεμβρίου 2014

Κρίση, φόβος και διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής


Του Κώστα Αρβανίτη
Για το βιβλίο του Χαράλαμπου Πουλόπουλου
Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Χαράλαμπου Πουλόπουλου, αναπληρωτή καθηγητή Κοινωνικής Εργασίας στο Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΤΟΠΟΣ με συγκλονιστικά επιστημονικά στοιχεία για τις επιπτώσεις της κρίσης στην Ελλάδα. Είναι το πρώτο βιβλίο το οποίο επιχειρεί μια συνολική καταγραφή των επιπτώσεων της κρίσης στην καθημερινότητα των πολιτών.
« Η κρίση που έπληξε και την Ελλάδα, ήταν αποτέλεσμα μιας διεθνούς κρίσης του καπιταλιστικού μοντέλου ανάπτυξης, το οποίο έδειξε άλλη μια φορά τις αδυναμίες του. Παρότι η Ελλάδα δεν ήταν η μόνη χώρα που επλήγη από την κρίση, υπήρξε η μοναδική στην Ευρώπη που υπέστη τα επόμενα χρόνια, για τη διάσωσή της από τη χρεωκοπία, τόσο αρνητικές συνέπειες λόγω του παράλογου προγράμματος λιτότητας. Είναι η χώρα, που απορρόφησε τους κραδασμούς μιας συστημικής κρίσης σε διεθνές επίπεδο, λειτουργώντας ως αποδιοπομπαίος τράγος και ταυτόχρονα ως πειραματικό εργαστήριο ακραίων νεοφιλελεύθερων πολιτικών…
… Κυριάρχησε η άποψη ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να μειώσει το δημόσιο χρέος της και να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών, με ραγδαίες μειώσεις σε μισθούς, επιδόματα, συντάξεις, κοινωνική φροντίδα, εκπαίδευση και υγεία και με ένα εντατικό πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων ώστε να γίνουν επενδύσεις. Η Ελλάδα θα πλήρωνε πολλά για τη διάσωσή της…»
Το βιβλίο περιγράφει το κλίμα φόβου και τις συνθήκες που οδήγησαν στη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής στην Ελλάδα ως αποτέλεσμα της ακραίας λιτότητας, των περικοπών και των μέτρων που
επιβλήθηκαν μετά την υπογραφή του μνημονίου. Η πολιτική της λιτότητας, την οποία επέβαλε η τρόικα στην Ελλάδα ως μέτρο για την αντιμετώπιση της κρίσης και τη μείωση των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους, οδήγησε σε ραγδαία μείωση μισθών, συντάξεων, κοινωνικών δαπανών και σε παράλληλη αύξηση της φορολογίας, και εκποίηση της δημόσιας περιουσίας και των δημόσιων αγαθών. Το αποτέλεσμά ήταν ύφεση, ανεργία και πτώση των εισοδημάτων, ανατροπή της καθημερινότητας της πλειονότητας των πολιτών και
απειλή για τη διαβίωση και την αξιοπρέπειά τους. Ο φόβος άρχισε να κυριαρχεί και να γίνεται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης των εκφραστών της λιτότητας.

Ο Πουλόπουλος αναλύει τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην κοινωνία με επίκεντρο τη φτώχεια και την επιδείνωση των συνθηκών στέγασης και διατροφής. Περιγράφει τις επιδράσεις στους τομείς της ψυχικής και σωματικής υγείας, της κατάχρησης αλκοόλ και ψυχοτρόπων ουσιών, της αύξησης των αυτοκτονιών και της θνησιμότητας. Η ανάλυσή του αναδεικνύει τον τρόπο με τον οποίο, σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον, οι πολιτικές και πρακτικές καταστολής εντάθηκαν τα τελευταία χρόνια και βαθμιαία υποκατέστησαν την κοινωνική φροντίδα και το κράτος πρόνοιας, ενισχύοντας τις κοινωνικές ανισότητες και επιδεινώνοντας τις συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού των πλέον ευάλωτων ατόμων και ομάδων στη χώρα.
Η οπτική του βιβλίου είναι κριτική και εστιάζει στις διαδικασίες κοινωνικού αποκλεισμού, όπως η κατασκευή ενόχων, ενοχών και αποδιοπομπαίων τράγων, και η ποινικοποίηση της ασθένειας και της διαφορετικότητας. Αναλύει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αυξήθηκαν την περίοδο της κρίσης και επικεντρώνεται στο φαινόμενο του φασισμού, και της ρατσιστικής βίας της ακροδεξιάς με κύριο εκφραστή την Χρυσή Αυγή, ξεσκεπάζοντας το προσωπείο ψευδοαλληλεγγύης του ναζιστικού μορφώματος. Η ανάλυση φωτίζει τους λόγους για τους οποίους η οικονομική κρίση αποτελεί σοβαρό κίνδυνο κοινωνικής αποδιοργάνωσης και διάρρηξης της κοινωνικής συνοχής, και σχετίζεται με την έξαρση φασιστικών φαινομένων.
Παράλληλα, το βιβλίο αναζητά λύσεις για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων που έχουν οξυνθεί, μέσα από την ενίσχυση της δημοκρατικής συμμετοχής στη λήψη των αποφάσεων και το σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση των παρεμβάσεων με συμμετοχή των λειτουργών φροντίδας και των ίδιων των εξυπηρετουμένων. Αναδεικνύει τη σημασία της κριτικής σκέψης και στάσης για τη διαμόρφωση ενός κινήματος αλληλεγγύης ενάντια στις πολιτικές που οδήγησαν τη χώρα στη σημερινή ανθρωπιστική κρίση και προτείνει το μοντέλο της κριτικής κοινωνικής εργασίας στην παροχή κοινωνικής φροντίδας.
Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις παρεμβάσεις κοινωνικής φροντίδας και στις προτάσεις για συγκρότηση νέων συλλογικοτήτων και πρωτοβουλιών αλληλεγγύης που εμφανίστηκαν, σε τοπικό κυρίως επίπεδο, με την έναρξη της κρίσης. Οι
παρεμβάσεις αυτές εν μέρει κατάφεραν να λειτουργήσουν ως αντίβαρο στην κρίση και στα επακόλουθά της, δημιουργώντας αίσθημα συνοχής και συμβάλλοντας στην ανάπτυξη κοινοτήτων με περισσότερη ασφάλεια, αξιοπρέπεια, ομαλότερη συνύπαρξη και λιγότερο φόβο. Ωστόσο, αυτές οι πρωτοβουλίες, παρότι σημαντικές, δεν αρκούν για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων. Το ζητούμενο είναι η ανατροπή της πολιτικής λιτότητας και η ενίσχυση του κοινωνικού κράτους.

Ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας στο Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Είναι κοινωνικός λειτουργός, διδάκτορας του Πανεπιστημίου Bradford της Αγγλίας. Δραστηριοποιείται στον τομέα αντιμετώπισης των εξαρτήσεων από το 1983 και διατέλεσε διευθυντής του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ) την περίοδο 1995-2013. 
πηγή – stokokkino